1. Giải thích từ ngữ

Từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu được hiểu là hành vi từ chối khai báo, trốn tránh việc kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu mà không có lý do chính đáng.

2. Tội danh

“Điều 383. Tội từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu

1. Người làm chứng nếu không thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 19 của Bộ luật này, người giám định, người định giá tài sản, người dịch thuật từ chối khai báo, trốn tránh việc kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu mà không có lý do chính đáng, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.

2. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Tội từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu xâm phạm nghiêm trọng đến hoạt động bình thường của các cơ quan tiến hành tố tụng, đồng thời trực tiếp ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Hành vi này gây kéo dài thời gian điều tra, truy tố, xét xử vụ án, làm sai lệch kết quả hoặc dẫn đến việc oan sai cho người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm; gây ra những thiệt hại nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng cho các đương sự.

Đối tượng tác động của tội phạm này là những yêu cầu từ phía cơ quan tiến hành tố tụng, có thể dưới dạng yêu cầu bằng miệng hoặc dưới hình thức quyết định chính thức. Về bản chất, hành vi của người phạm tội là không tuân thủ các yêu cầu này, bao gồm yêu cầu khai báo, giám định hoặc cung cấp tài liệu.

Như vậy, khách thể của tội phạm là sự bảo đảm hoạt động bình thường của các cơ quan tiến hành tố tụng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan của tội từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu bao gồm các hành vi sau:

• Từ chối khai báo: Là hành vi từ chối thực hiện nghĩa vụ khai báo khi được yêu cầu bởi cơ quan tiến hành tố tụng. Điều này có thể thể hiện qua việc giữ im lặng, không trả lời hoặc trực tiếp từ chối bằng lời nói hoặc văn bản. Người từ chối khai báo thường là người làm chứng hoặc người bị hại trong các vụ án hình sự. Tuy nhiên, nếu hành vi từ chối khai báo nằm trong các trường hợp được quy định tại Bộ luật Hình sự thì người đó không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Từ chối kết luận giám định: Là hành vi mà người được giao nhiệm vụ hoặc trưng cầu giám định từ chối không thực hiện kết luận giám định theo yêu cầu của cơ quan tiến hành tố tụng mà không có lý do chính đáng.
• Từ chối cung cấp tài liệu: Là hành vi của người đang giữ các tài liệu liên quan đến vụ án, từ chối không đồng ý giao nộp các tài liệu theo yêu cầu của cơ quan tiến hành tố tụng mà không có lý do chính đáng. Việc này thường xảy ra khi người có trách nhiệm viện cớ tài liệu mật hoặc quy định ngành để từ chối.
• Trốn tránh việc khai báo hoặc giám định: Là hành vi của người có nghĩa vụ khai báo hoặc giám định cố tình lẩn tránh, không đến địa điểm được triệu tập hoặc không gặp người có thẩm quyền mà không có lý do chính đáng.

Hậu quả của hành vi từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài liệu không phải là dấu hiệu bắt buộc để xác định cấu thành tội phạm này. Tội phạm được xem là hoàn thành ngay tại thời điểm hành vi khách quan xảy ra.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội cung cấp tài liệu sai sự thật hoặc khai báo gian dối thực hiện hành vi phạm tội của mình là do cố ý, có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián tiếp. Tức là biết rõ hành vi của mình là hành vi trái pháp luật nhằm cung cấp tài liệu sai sự thật hoặc khai báo gian dối, mong muốn cho hậu quả hoặc để mặc cho hậu quả xảy ra.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt, chỉ có người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người dịch thuật mới có thể là chủ thể của tội phạm này. Ngoài ra, chủ thể của tội phạm phải thỏa mãn điều điện là người có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự và từ đủ 16 tuổi trở lên.

Trân trọng./.