Trách nhiệm của Bộ Tài chính trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là chủ một doanh nghiệp nhỏ đang hoạt động trong lĩnh vực sản xuất. Gần đây tôi có tìm hiểu về các chính sách hỗ trợ dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó thấy Bộ Tài chính có vai trò quan trọng trong việc quản lý và bố trí nguồn vốn hỗ trợ. Tuy nhiên, tôi chưa nắm rõ cụ thể trách nhiệm của Bộ Tài chính được quy định như thế nào trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa? Mong luật sư giải đáp giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
2. Bộ Tài chính có trách nhiệm gì theo quy định của Chính phủ?
Trả lời:
1. Trách nhiệm của Bộ Tài chính trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?
Trong tiến trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Bộ Tài chính giữ vai trò then chốt vì trực tiếp liên quan đến các chính sách tài chính, ngân sách và thuế, những yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến hoạt động của doanh nghiệp. Trách nhiệm của Bộ Tài chính được xây dựng một cách rõ ràng, có hệ thống và gắn chặt với các nội dung quản lý tài chính, kế toán, ngân sách nhà nước tại Điều 22, 23 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 như sau:
“Điều 22. Trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư
1. Giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
2. Thực hiện vai trò điều phối, xác định mục tiêu, đối tượng, trọng tâm hỗ trợ để xây dựng và triển khai các kế hoạch, chương trình, dự án hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên phạm vi toàn quốc; chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ bố trí nguồn vốn chi đầu tư phát triển để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Luật này.
3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
4. Chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các Bộ và cơ quan ngang Bộ khác xây dựng hệ thống thông tin phục vụ xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Điều 23. Trách nhiệm của Bộ Tài chính
1. Hướng dẫn về thủ tục hành chính thuế, chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ; việc thực hiện các chính sách thuế, phí, lệ phí đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
2. Chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ bố trí nguồn vốn để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
3. Công bố thông tin về việc chấp hành pháp luật về thuế, hải quan và việc thực hiện nghĩa vụ tài chính khác của các doanh nghiệp nhỏ và vừa để xây dựng hệ thống thông tin phục vụ xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp nhỏ và vừa.”
* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng với Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
Theo đó, Bộ Tài chính có những trách nhiệm sau:
- Giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc tổng hợp báo cáo định kỳ giúp cơ quan lãnh đạo nắm bắt đầy đủ tình hình hỗ trợ, đánh giá tác động và kịp thời điều chỉnh chính sách. Điều này đảm bảo tính minh bạch và đồng bộ trong quản lý nhà nước.
- Thực hiện vai trò điều phối, xác định mục tiêu, đối tượng, trọng tâm hỗ trợ để xây dựng và triển khai các kế hoạch, chương trình, dự án hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên phạm vi toàn quốc; chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ bố trí nguồn vốn chi đầu tư phát triển để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017.
- Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc Bộ Tài chính tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giúp nâng cao năng lực chuyên môn của bộ máy thực thi, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp một cách chuyên nghiệp, bài bản và hiệu quả hơn.
- Chủ trì, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các Bộ và cơ quan ngang Bộ khác xây dựng hệ thống thông tin phục vụ xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp nhỏ và vừa, bố trí nguồn vốn để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo luật định.
- Hướng dẫn về thủ tục hành chính thuế, chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ; việc thực hiện các chính sách thuế, phí, lệ phí đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc này giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển. Đồng thời, chính sách thuế phù hợp góp phần khuyến khích doanh nghiệp mở rộng quy mô và hoạt động minh bạch hơn.
- Công bố thông tin về việc chấp hành pháp luật về thuế, hải quan và việc thực hiện nghĩa vụ tài chính khác của các doanh nghiệp nhỏ và vừa để xây dựng hệ thống thông tin phục vụ xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc công bố các thông tin này giúp tạo ra tính minh bạch trong hoạt động tài chính của doanh nghiệp, đồng thời là dữ liệu quan trọng cho hệ thống xếp hạng tín nhiệm. Điều này giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao uy tín khi tiếp cận vốn, đối tác và thị trường. Đồng thời, đây cũng là công cụ để Nhà nước giám sát tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh.
Như vậy, trách nhiệm của Bộ Tài chính trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa là hết sức toàn diện và mang tính chiến lược lâu dài. Bộ không chỉ thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến tài chính,thuế, ngân sách, mà còn đóng vai trò điều phối, xây dựng hệ thống dữ liệu và đào tạo nguồn nhân lực thực thi. Nhờ cơ chế trách nhiệm được định rõ, hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trở nên hiệu quả, minh bạch và thiết thực hơn, góp phần quan trọng vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và ổn định nền kinh tế.
2. Bộ Tài chính có trách nhiệm gì trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Chính phủ?
Căn cứ tại khoản 1, 2 Điều 28 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ quy định chi tiết va fhướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 80/2021/NĐ-CP”) đã nêu chi tiết trách nhiệm của Bộ Tài chính như sau:
“Điều 28. Trách nhiệm của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ
1. Bộ Kế hoạch và Đầu tư giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, có trách nhiệm:
a) Xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
b) Chủ trì tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định tại khoản 5 Điều 11 và Mục 4 Chương IV Nghị định này theo quy định của pháp luật về đầu tư công;
c) Chủ trì tổng hợp, xây dựng kế hoạch và dự toán ngân sách nhà nước hằng năm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; phối hợp với Bộ Tài chính bố trí vốn chi thường xuyên từ nguồn ngân sách trung ương cho các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và bổ sung có mục tiêu cho các địa phương chưa cân đối được ngân sách nhà nước để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định tại Luật Ngân sách nhà nước và văn bản hướng dẫn thi hành;
d) Tổ chức xây dựng, quản lý, phát triển, duy trì Cổng thông tin và cơ sở dữ liệu hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan thiết lập, kết nối, liên thông và chia sẻ thông tin với cơ sở dữ liệu hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
đ) Chủ trì tổ chức xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 14 Nghị định này từ nguồn ngân sách trung ương;
e) Chủ trì hướng dẫn các nội dung hoạt động hỗ trợ về công nghệ; tư vấn; phát triển nguồn nhân lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị và nội dung quản lý các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định tại Nghị định này;
g) Chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tham gia chuỗi giá trị của doanh nghiệp nhỏ và vừa để các cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các tổ chức liên quan có căn cứ áp dụng lựa chọn doanh nghiệp hỗ trợ;
h) Định kỳ hằng năm, rà soát và công bố trên Cổng thông tin danh sách các cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cấp trung ương và địa phương.
2. Bộ Tài chính có trách nhiệm:
a) Hằng năm, căn cứ vào kế hoạch và dự toán ngân sách nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp và căn cứ khả năng bố trí của ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính bố trí và phân bố dự toán ngân sách chi thường xuyên thực hiện các nội dung hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và Nghị định này;
b) Chủ trì hướng dẫn cơ chế sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước vốn chi thường xuyên hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định tại khoản 1, 2, 3, 4 Điều 11, Điều 12, Điều 13, Điều 14, Điều 22, Điều 25; kinh phí quản lý các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định tại Nghị định này;
c) Chủ trì trình Thủ tướng Chính phủ ban hành hướng dẫn chính sách cấp bù lãi suất đối với khoản vay của doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị. Chủ trì thực hiện tạm cấp và quyết toán cấp bù chênh lệch lãi suất cho các tổ chức tín dụng trên cơ sở dự toán ngân sách nhà nước giao theo quy định tại Mục 4 Chương IV Nghị định này.”
Theo đó Bộ Tài chính giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, có trách nhiệm:
- Xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Chủ trì tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tại khoản 5 Điều 11 và Mục 4 Chương IV Nghị định số 80/2021/NĐ-CP theo quy định của pháp luật về đầu tư công;
- Chủ trì tổng hợp, xây dựng kế hoạch và dự toán ngân sách nhà nước hằng năm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; bố trí vốn chi thường xuyên từ nguồn ngân sách trung ương cho các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và bổ sung có mục tiêu cho các địa phương chưa cân đối được ngân sách nhà nước để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Luật Ngân sách nhà nước và văn bản hướng dẫn thi hành;
- Tổ chức xây dựng, quản lý, phát triển, duy trì Cổng thông tin và cơ sở dữ liệu hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan thiết lập, kết nối, liên thông và chia sẻ thông tin với cơ sở dữ liệu hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Chủ trì tổ chức xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến theo điểm a khoản 2 Điều 14 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP từ nguồn ngân sách trung ương;
- Chủ trì hướng dẫn các nội dung hoạt động hỗ trợ về công nghệ; tư vấn; phát triển nguồn nhân lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị và nội dung quản lý các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số 80/2021/NĐ-CP;
- Chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tham gia chuỗi giá trị của doanh nghiệp nhỏ và vừa để các cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các tổ chức liên quan có căn cứ áp dụng lựa chọn doanh nghiệp hỗ trợ;
- Định kỳ hằng năm, rà soát và công bố trên Cổng thông tin danh sách các cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cấp trung ương và địa phương.
Những nhiệm vụ được giao cho Bộ Tài chính không chỉ mang tính kỹ thuật mà đóng vai trò chiến lược trong việc thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa, được xem là “xương sống” của nền kinh tế. Việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả các nhiệm vụ này giúp tạo dựng môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch và nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp, từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Ngoài ra, Bộ Tài chính còn có trách nhiệm:
- Hằng năm, căn cứ vào kế hoạch và dự toán ngân sách nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa do Bộ Tài chính tổng hợp và căn cứ khả năng bố trí của ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính bố trí và phân bố dự toán ngân sách chi thường xuyên thực hiện các nội dung hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cùng với Nghị định số 80/2021/NĐ-CP;
- Chủ trì hướng dẫn cơ chế sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước vốn chi thường xuyên hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khoản 1, 2, 3, 4 Điều 11, Điều 12, Điều 13, Điều 14, Điều 22, Điều 25; kinh phí quản lý các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số 80/2021/NĐ-CP;
- Chủ trì trình Thủ tướng Chính phủ ban hành hướng dẫn chính sách cấp bù lãi suất đối với khoản vay của doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị. Chủ trì thực hiện tạm cấp và quyết toán cấp bù chênh lệch lãi suất cho các tổ chức tín dụng trên cơ sở dự toán ngân sách nhà nước giao theo Mục 4 Chương IV Nghị định số 80/2021/NĐ-CP.
Những nhiệm vụ này cho thấy Bộ Tài chính giữ vai trò then chốt trong việc bảo đảm nguồn lực và cơ chế tài chính để các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được triển khai thống nhất và hiệu quả. Việc phân bổ ngân sách, hướng dẫn sử dụng kinh phí và thực hiện chính sách cấp bù lãi suất giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng chi phí, tăng khả năng tiếp cận vốn. Qua đó, Bộ Tài chính góp phần tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững.
Như vậy, từ những trách nhiệm được giao thể hiện vai trò trung tâm của Bộ Tài chính trong việc điều phối, quản lý và bảo đảm nguồn lực tài chính cho hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên phạm vi toàn quốc. Thông qua việc xây dựng văn bản pháp luật, lập kế hoạch đầu tư công, phân bổ ngân sách và phát triển hạ tầng thông tin, Bộ Tài chính giúp tạo nên nền tảng pháp lý, tài chính đồng bộ, minh bạch và ổn định. Đồng thời, việc triển khai hệ thống đào tạo, hướng dẫn hỗ trợ công nghệ, tư vấn, nhân lực và đánh giá năng lực doanh nghiệp góp phần nâng cao chất lượng các chương trình hỗ trợ. Vai trò này còn mở rộng sang việc giám sát, kết nối và công bố dữ liệu nhằm tăng cường khả năng tiếp cận thông tin của doanh nghiệp. Tổng thể, các nhiệm vụ trên giúp hình thành một môi trường hỗ trợ toàn diện, thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững và đóng góp mạnh mẽ hơn cho nền kinh tế.
Trân trọng./.
