Trách nhiệm của Chính phủ và trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là chủ một doanh nghiệp nhỏ mới thành lập, đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Tôi nghe nói Chính phủ và các Bộ, cơ quan ngang Bộ có trách nhiệm trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhưng không rõ cụ thể trách nhiệm đó là gì?Theo quy định pháp luật hiện hành, trách nhiệm của Chính phủ và trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ trong hoạt động hỗ trợ DNNVV được quy định như thế nào? Mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Trách nhiệm của Chính phủ trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?
Chính phủ đóng vai trò trung tâm trong việc thiết lập cơ chế, chính sách và giám sát hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, khuyến khích phát triển bền vững. Điều 21 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 đã quy định như sau:
“Điều 21. Trách nhiệm của Chính phủ
1. Thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
2. Xây dựng dự toán ngân sách để thực hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong dự toán ngân sách nhà nước trình Quốc hội xem xét, quyết định theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.
3. Ban hành theo thẩm quyền chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng nguồn lực ngoài Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.”
Theo đó, Chính phủ có trách nhiệm thống nhất quản lý nhà nước về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này giúp tạo ra khung pháp lý và hành chính nhất quán, từ đó nâng cao hiệu quả hỗ trợ, giảm thiểu rủi ro và khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tiếp cận các chương trình hỗ trợ. Cùng với việc xây dựng dự toán ngân sách để thực hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong dự toán ngân sách nhà nước trình Quốc hội xem xét, quyết định theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước. Với mục đích đảm bảo nguồn lực tài chính ổn định và minh bạch, tạo điều kiện cho các chương trình hỗ trợ được triển khai đầy đủ, kịp thời và hiệu quả, đồng thời tăng cường tính chịu trách nhiệm của Chính phủ trước Quốc hội và người dân.
Ngoài ra, Chính phủ còn có trách nhiệm ban hành theo thẩm quyền chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng nguồn lực ngoài Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này giúp mở rộng nguồn lực, đa dạng hóa cơ chế hỗ trợ, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, tạo môi trường hợp tác công, tư, nâng cao hiệu quả và phạm vi tác động của các chính sách hỗ trợ.
Như vậy, trách nhiệm của Chính phủ trong hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa bao gồm thống nhất quản lý, đảm bảo nguồn lực tài chính và khuyến khích huy động nguồn lực ngoài Nhà nước. Những quy định này vừa tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, vừa thúc đẩy hiệu quả, minh bạch và tính bền vững trong việc phát triển khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần vào tăng trưởng kinh tế quốc gia.
2. Trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định ra sao?
Để chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đi vào thực tiễn và phát huy hiệu quả, việc xác định rõ trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ là yếu tố then chốt. Mỗi cơ quan, trong phạm vi nhiệm vụ của mình, phải đảm bảo triển khai đồng bộ, thống nhất và sát với nhu cầu của doanh nghiệp.Điều 24 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 ghi nhận trách nhiệm này, tạo nền tảng quan trọng cho việc điều phối, thực hiện và giám sát các hoạt động hỗ trợ trên phạm vi cả nước, chi tiết như sau:
“Điều 24. Trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ
1. Bộ, cơ quan ngang Bộ, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm sau đây:
a) Ban hành hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
b) Tổ chức thực hiện, theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
c) Tổ chức việc thống kê và công bố thông tin về doanh nghiệp nhỏ và vừa;
d) Hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị;
đ) Ưu tiên bố trí nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
2. Bộ Công Thương có trách nhiệm hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi phân phối sản phẩm.
3. Bộ Khoa học và Công nghệ có trách nhiệm hướng dẫn việc thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung; hỗ trợ nâng cao năng lực công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
4. Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm hướng dẫn các địa phương bố trí quỹ đất để hình thành, phát triển cụm công nghiệp; khu chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
5. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm tổ chức thực hiện chính sách của Chính phủ về hỗ trợ tổ chức tín dụng tăng dư nợ cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.”
* Lưu ý: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng với Bộ Tài nguyên và Môi trường được hợp nhất thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường (căn cứ mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 8 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
Theo đó, Bộ, cơ quan ngang Bộ, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm sau đây:
- Ban hành hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Tổ chức thực hiện, theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Tổ chức việc thống kê và công bố thông tin về doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị;
- Ưu tiên bố trí nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Những nội dung này ghi nhận toàn diện từ việc xây dựng chính sách đến tổ chức thực hiện, theo dõi đánh giá và bảo đảm nguồn lực. Điều này hình thành một chu trình hỗ trợ khép kín, giúp các Bộ thống nhất trong hành động, đồng thời giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận chính sách dễ dàng hơn. Tất cả thể hiện định hướng của Nhà nước trong việc tạo môi trường hỗ trợ đồng bộ, liên tục và có trách nhiệm.
Đối với Bộ Công Thương, có trách nhiệm hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi phân phối sản phẩm.Bộ Công Thương giữ vai trò kết nối doanh nghiệp với thị trường. Việc hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi phân phối giúp doanh nghiệp mở rộng kênh tiêu thụ, tiếp cận hệ thống phân phối hiện đại, cải thiện sức cạnh tranh và tăng khả năng đưa sản phẩm đến người tiêu dùng cả trong và ngoài nước. Điều này đặc biệt quan trọng với doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn hạn chế về mạng lưới tiêu thụ.
Còn Bộ Khoa học và Công nghệ có trách nhiệm hướng dẫn việc thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung; hỗ trợ nâng cao năng lực công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.Ở đây nhấn mạnh vai trò đổi mới sáng tạo. Khi được hỗ trợ thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung, doanh nghiệp nhỏ và vừa có điều kiện tiếp cận các nền tảng khoa học, công nghệ tiên tiến. Hỗ trợ nâng cao năng lực công nghệ giúp doanh nghiệp thích ứng với xu hướng mới, cải tiến quy trình sản xuất, gia tăng giá trị sản phẩm và nâng cao hiệu quả cạnh tranh trên thị trường.
Đối với Bộ Nông nghiệp và Môi trường có trách nhiệm hướng dẫn các địa phương bố trí quỹ đất để hình thành, phát triển cụm công nghiệp; khu chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.Mặt bằng sản xuất luôn là khó khăn lớn của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều khoản trên giải quyết vấn đề này bằng việc yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn địa phương bố trí đất phù hợp để hình thành cụm công nghiệp và khu chế biến tập trung. Điều này không chỉ giảm chi phí tìm kiếm mặt bằng, mà còn tạo môi trường sản xuất tập trung, đồng bộ về hạ tầng, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa công nghệ và liên kết hiệu quả hơn.
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm tổ chức thực hiện chính sách của Chính phủ về hỗ trợ tổ chức tín dụng tăng dư nợ cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.Điều này giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn, giảm áp lực tài chính, đầu tư mở rộng sản xuất và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Để chi tiết nội dung này hơn, khoản 5 Điều 28 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 80/2021/NĐ-CP”) ghi nhận như sau:
“Điều 28. Trách nhiệm của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ
5. Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ trong phạm vi nhiệm vụ quyền hạn của mình, có trách nhiệm:
a) Căn cứ tính chất, mục tiêu hỗ trợ, có thể quy định và hướng dẫn chi tiết các tiêu chí quy định tại Điều 20, Điều 23, Điều 24 Nghị định này đảm bảo phù hợp với lĩnh vực quản lý nhà nước và quy định của pháp luật có liên quan;
b) Căn cứ vào khả năng cân đối nguồn lực, xây dựng kế hoạch và dự toán kinh phí ngân sách nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa hằng năm và trung hạn thuộc ngành, lĩnh vực quản lý theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và Nghị định này, gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp chung vào dự toán ngân sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa hằng năm và trung hạn;
c) Định kỳ trước ngày 15 tháng 12 hằng năm, gửi báo cáo về Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tình hình triển khai nội dung, đề án, chương trình, kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc ngành, lĩnh vực quản lý theo quy định tại Nghị định này;
d) Cung cấp, cập nhật thông tin về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; công bố thông tin theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên trang thông tin điện tử của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và thực hiện công khai thông tin hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên Cổng thông tin theo quy định tại Điều 29 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa;
đ) Quy định lĩnh vực tư vấn và bộ tiêu chí công nhận cá nhân, tổ chức tư vấn thuộc mạng lưới tư vấn viên trong ngành, lĩnh vực phụ trách; công bố lĩnh vực tư vấn, bộ tiêu chí công nhận tư vấn viên vào mạng lưới và danh sách tư vấn viên thuộc mạng lưới trên trang thông tin điện tử của bộ, cơ quan ngang bộ, đồng thời gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư để cập nhật vào cơ sở dữ liệu mạng lưới tư vấn viên trên Cổng thông tin; giao cho đơn vị trực thuộc làm đầu mối công nhận tư vấn viên vào mạng lưới và quản lý, vận hành, duy trì mạng lưới tư vấn viên trong ngành, lĩnh vực phụ trách;
e) Chủ động bố trí dự toán ngân sách nhà nước được giao hằng năm và trung hạn để thực hiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.”
* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng với Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
Theo điều khoản này, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ trong phạm vi nhiệm vụ quyền hạn của mình, có trách nhiệm:
- Căn cứ tính chất, mục tiêu hỗ trợ, có thể quy định và hướng dẫn chi tiết các tiêu chí tại Điều 20, Điều 23, Điều 24 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP đảm bảo phù hợp với lĩnh vực quản lý nhà nước và quy định của pháp luật có liên quan;
- Căn cứ vào khả năng cân đối nguồn lực, xây dựng kế hoạch và dự toán kinh phí ngân sách nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa hằng năm và trung hạn thuộc ngành, lĩnh vực quản lý theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và Nghị định số 80/2021/NĐ-CP, gửi Bộ Tài chính tổng hợp chung vào dự toán ngân sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa hằng năm và trung hạn;
- Định kỳ trước ngày 15 tháng 12 hằng năm, gửi báo cáo về Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tình hình triển khai nội dung, đề án, chương trình, kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc ngành, lĩnh vực quản lý theo Nghị định số 80/2021/NĐ-CP;
- Cung cấp, cập nhật thông tin về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; công bố thông tin theo khoản 1 Điều 14 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 trên trang thông tin điện tử của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và thực hiện công khai thông tin hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên Cổng thông tin theo Điều 29 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017;
- Quy định lĩnh vực tư vấn và bộ tiêu chí công nhận cá nhân, tổ chức tư vấn thuộc mạng lưới tư vấn viên trong ngành, lĩnh vực phụ trách; công bố lĩnh vực tư vấn, bộ tiêu chí công nhận tư vấn viên vào mạng lưới và danh sách tư vấn viên thuộc mạng lưới trên trang thông tin điện tử của bộ, cơ quan ngang bộ, đồng thời gửi Bộ Tài chính để cập nhật vào cơ sở dữ liệu mạng lưới tư vấn viên trên Cổng thông tin; giao cho đơn vị trực thuộc làm đầu mối công nhận tư vấn viên vào mạng lưới và quản lý, vận hành, duy trì mạng lưới tư vấn viên trong ngành, lĩnh vực phụ trách;
- Chủ động bố trí dự toán ngân sách nhà nước được giao hằng năm và trung hạn để thực hiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Có thể thấy, nội dung trên đã xây dựng một cơ chế phối hợp chặt chẽ từ khâu xây dựng tiêu chí, lập kế hoạch tài chính, công bố thông tin đến tổ chức thực hiện và quản lý chất lượng hỗ trợ. Cơ chế này tạo nên một hệ thống hỗ trợ đồng bộ, minh bạch và chuyên nghiệp. Nhờ có sự phân công trách nhiệm rõ ràng, các chương trình hỗ trợ dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa được triển khai thống nhất, gắn với đặc thù ngành và phù hợp với nhu cầu thực tiễn. Điều này không chỉ tăng hiệu quả hỗ trợ mà còn nâng cao niềm tin và khả năng tiếp cận của doanh nghiệp đối với chính sách của Nhà nước.
Tóm lại, quy định về trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ trong hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đã tạo ra một khung pháp lý vững chắc, bảo đảm mọi chính sách hỗ trợ được triển khai khoa học, minh bạch và hiệu quả. Sự phân định rõ ràng trách nhiệm giúp mỗi cơ quan vừa chủ động trong lĩnh vực mình quản lý, vừa phối hợp nhịp nhàng trong tổng thể hệ thống hỗ trợ doanh nghiệp. Nhờ đó, các giải pháp hỗ trợ được thực hiện sát thực tế hơn, doanh nghiệp dễ tiếp cận hơn và chất lượng hỗ trợ được nâng cao rõ rệt. Đây là bước quan trọng góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp nhỏ và vừa và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.
Trân trọng./.
