1. Giải thích từ ngữ
Chiếm đoạt chất ma túy được hiểu là hành vi cố ý chiếm đoạt chất ma túy từ người khác một cách trái pháp luật, nhằm mục đích sở hữu, sử dụng hoặc phân phối chất ma túy, có thể thực hiện qua nhiều phương thức khác nhau như: cướp giật, trộm cắp, lừa đảo hoặc cưỡng đoạt,…
2. Tội danh
“Điều 252. Tội chiếm đoạt chất ma túy
1. Người nào chiếm đoạt chất ma túy dưới bất kỳ hình thức nào thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này hoặc một trong các tội quy định tại các điều 248, 249, 250 và 251 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
b) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 gam đến dưới 500 gam;
c) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 0,1 gam đến dưới 05 gam;
d) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 10 kilôgam;
đ) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 05 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;
e) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 10 kilôgam;
g) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 01 gam đến dưới 20 gam;
h) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 10 mililít đến dưới 100 mililít;
i) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm b đến điểm h khoản này.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội 02 lần trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
đ) Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội;
e) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam;
g) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam;
h) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;
i) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam;
k) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;
l) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam;
m) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít;
n) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm e đến điểm m khoản này;
o) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 05 kilôgam;
b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam;
c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 25 kilôgam đến dưới 75 kilôgam;
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên;
b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng 100 gam trở lên;
c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng 75 kilôgam trở lên;
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”
3. Cấu thành tội phạm
3.1. Khách thể của tội phạm
Khách thể là các quy định của pháp luật về quản lý chất ma túy, bảo vệ sự an toàn xã hội và sức khỏe cộng đồng. Hành vi chiếm đoạt chất ma túy vi phạm quyền sở hữu hợp pháp của các chủ thể, đồng thời gây ra nguy cơ lớn cho xã hội khi chất ma túy có thể bị sử dụng vào các mục đích phi pháp
3.2. Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi chiếm đoạt chất ma túy là hành vi mà người phạm tội cố ý chiếm đoạt chất ma túy từ người khác bằng các phương thức khác nhau, bao gồm: cướp, bắt cóc, cưỡng đoạt, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt, trộm cắp, lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm hoặc tham ô chất ma túy.
Các phương thức chiếm đoạt chất ma túy:
- Cướp chất ma túy: Hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc để chiếm đoạt chất ma túy từ người khác.
- Cưỡng đoạt chất ma túy: Hành vi đe dọa sẽ thực hiện một hành động bất lợi (như tố cáo, công bố thông tin,...) để buộc người khác giao nộp chất ma túy.
Ví dụ: E phát hiện F đang cất giữ một lượng lớn cần sa bất hợp pháp và đe dọa sẽ báo cảnh sát nếu F không giao số cần sa đó cho E. Hành vi này của E là cưỡng đoạt chất ma túy.
- Cướp giật chất ma túy: Hành vi nhanh chóng cướp chất ma túy từ người khác mà không cần phải dùng vũ lực lớn, thường diễn ra bất ngờ.
- Công nhiên chiếm đoạt chất ma túy: Hành vi ngang nhiên, công khai chiếm đoạt chất ma túy mà không cần che giấu hay dùng vũ lực.
Ví dụ: A thấy túi ma túy bị rơi trên đường mà không có ai giám sát và ngang nhiên lấy đi trước mặt nhiều người. Đây là hành vi công nhiên chiếm đoạt chất ma túy.
- Trộm cắp chất ma túy: Hành vi lén lút lấy trộm chất ma túy từ người khác mà không bị phát hiện ngay lập tức.
- Lừa đảo chiếm đoạt chất ma túy: Hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt chất ma túy của người khác.
- Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt chất ma túy: Hành vi chiếm đoạt chất ma túy mà người phạm tội đã có quyền tiếp cận hợp pháp ban đầu nhưng sau đó lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt.
- Tham ô chất ma túy:Hành vi chiếm đoạt chất ma túy từ tài sản công hoặc của cơ quan, tổ chức mà người phạm tội có trách nhiệm quản lý.
Ví dụ: P là nhân viên tại một cơ sở y tế và chịu trách nhiệm quản lý các loại thuốc gây nghiện. P đã chiếm đoạt một lượng ma túy để bán ra ngoài. Đây là hành vi tham ô chất ma túy.
Ý thức chiếm đoạt chất ma túy: Người phạm tội phải có mục đích chiếm đoạt chất ma túy ngay từ đầu, trước hoặc trong khi thực hiện hành vi khách quan của tội phạm.
Ví dụ: Q biết rõ rằng túi của R chứa ma túy và đã lên kế hoạch từ trước để cướp túi này. Hành vi của Q được coi là chiếm đoạt chất ma túy vì Q có ý thức chiếm đoạt ngay từ đầu.
Ý thức chiếm đoạt phát sinh sau hành vi: Nếu sau khi thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản mà người phạm tội mới phát hiện ra trong tài sản đó có chất ma túy và quyết định cất giữ, vận chuyển hoặc bán, thì hành vi này không bị coi là chiếm đoạt chất ma túy, mà sẽ bị xử lý theo các tội danh khác như tàng trữ, vận chuyển hoặc mua bán trái phép chất ma túy.
Ví dụ: S trộm một chiếc túi xách và sau đó mới phát hiện trong túi có ma túy. S quyết định giữ lại ma túy và bán. Hành vi này không phải là chiếm đoạt chất ma túy mà là trộm cắp tài sản và tàng trữ trái phép chất ma túy.
Lưu ý: Nếu sau khi phát hiện trong tài sản có ma túy, người phạm tội nộp lại cho cơ quan chức năng thì chỉ bị xử lý về hành vi chiếm đoạt tài sản mà không phải tội chiếm đoạt chất ma túy.
Ví dụ: T cướp một túi xách và sau đó phát hiện trong túi có ma túy. T quyết định giao nộp số ma túy cho công an. Hành vi này của T không cấu thành tội chiếm đoạt chất ma túy mà chỉ bị xử lý về tội cướp tài sản.
Hậu quả và mối quan hệ nhân quả của tội chiếm đoạt chất ma tuý không phải là một yếu tố bắt buộc. Chỉ cần người phạm tội thực hiện các hành vi nêu tại mục hai thuộc 4 khung hình phạt thôi đã đủ yếu tố về mặt khách quan để xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự tội này.
3.3. Mặt chủ quan của tội phạm
Người phạm tội thực hiện với lỗi cố ý, biết là hành vi đấy trái quy định pháp luật và thậm chí sẽ gây hậu quả nghêm trọng nhưng vẫn cố tình thực hiện mặc cho hậu quả xảy ra với mục đích và động cơ khác nhau
3.4. Chủ thể của tội phạm
Người thực hiện hành vi phải có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự cụ thể phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên thực hiện các hành vi tại khoản 1 Điều 252 Bộ luật Hình sự và phải đủ 14 tuổi trở lên đến dưới 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự theo khoản 2, 3, 4 của Điều 252 Bộ luật Hình sự.
Trân trọng./.
