Xét xử lưu động là gì? Khi nào Toà án tổ chức xét xử lưu động?
Luật sư cho tôi hỏi: Xét xử lưu động là gì? Trường hợp nào Tòa án tổ chức xét xử lưu động và xét xử ở đâu?
MỤC LỤC
2. Khi nào Toà án tổ chức xét xử lưu động?
3. Vụ án hình sự có bị cáo là người dưới 18 tuổi có được xét xử lưu động không?
Trả lời:
1. Xét xử lưu động là gì?
Pháp luật Việt Nam hiện nay không có quy định cụ thể thế nào là xét xử lưu động mà chỉ quy định về việc xét xử công khai hoặc xét xử kín. Theo quy định tại khoản 1 Điều 16 Luật Phổ biến giáo dục pháp luật 2012 có đề cập đến việc xét xử lưu động:
“1. Tòa án nhân dân các cấp thông qua công tác xét xử tại trụ sở, lựa chọn các vụ án thích hợp có tính giáo dục cao để tổ chức xét xử lưu động nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật cho người tham dự phiên tòa và nhân dân.”
Vi vậy, có thể hiểu hình thức xét xử lưu động là việc xét xử công khai được tổ chức ngoài trụ sở tòa án trong trường hợp cụ thể do Tòa án quyết định. Thông thường việc xét xử lưu động sẽ thực hiện tại khu vực đất rộng rãi hoặc tại nơi thực hung thủ thực hiện hành vi phạm tội. Bên cạnh đó, xét xử lưu động còn được xem là một trong những cách thức truyền đạt kiến thức pháp luật đến cộng đồng nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật cho người tham dự phiên tòa và nhân dân, đặc biệt là với các nhóm đối tượng có ý định phạm tội, khiến họ ý thức được sự trừng trị của pháp luật và kiềm chế các nhu cầu lệch chuẩn.
Lý giải điều này là do trên thực tế, ngược lại với việc xét xử các vụ án Tòa án, ngoài những người tham gia tố tụng được Tòa án triệu tập chỉ có thêm một vài người nhà bị cáo, thậm chỉ có những phiên tòa chỉ có một mình bị cáo; nhưng đối với hình thức xét xử lưu động, do tính chất được tổ chức công khai ngoài Tòa án, rất đông người dân đến xem.
Bên cạnh đó, dù xét xử lưu động hay xét xử tại trụ sở Tòa án, về nguyên tắc là giống nhau và không có sự phân biệt, chỉ khác nhau ở địa điểm tổ chức vụ án. Cụ thể, khi xét xử lưu động, Tòa án các cấp luôn phải bảo đảm tính công bằng, khách quan, toàn diện, triệt để và đầy đủ đối với bị cáo cũng như đối với mọi người dân.
Tóm lại, xét xử lưu động hay phiên tòa lưu động thực chất là việc xét xử công khai được tổ chức ngoài trụ sở tòa án trong trường hợp cụ thể do Tòa án quyết định.
2. Khi nào Toà án tổ chức xét xử lưu động?
Hiện nay, chưa có một quy định nào trong các văn bản pháp luật về việc xét xử lưu động. Nhưng có thể hiểu xét xử lưu động là việc Tòa án xét xử công khai một vụ án ở ngoài trụ sở của Tòa án, có thể là một hội trường lớn, một sân vận động, sân trường học, hội chợ, siêu thị... mà ở đó, tất cả mọi người dân đều có thể đến xem. Việc xét xử lưu động có ý nghĩa răn đe, giáo dục, tuyên truyền pháp luật đến rộng rãi với người dân.
Trong thực tiễn xét xử, thông thường các vụ án hình sự liên quan đến an ninh trật tự, an toàn xã hội gây bức xúc, phẫn nộ trong dư luận như giết người, cướp tài sản, mua bán trái phép chất ma túy… sẽ được đưa ra xét xử lưu động.
Điều 25 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 nêu rõ: “Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, bảo đảm công bằng.
Tòa án xét xử công khai, mọi người đều có quyền tham dự phiên tòa, trừ trường hợp do Bộ luật này quy định. Trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người dưới 18 tuổi hoặc để giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự thì Tòa án có thể xét xử kín nhưng phải tuyên án công khai.”
Tại Nghị quyết 37/2012/QH13 (đã hết hiệu lực) về công tác phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác của Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân và công tác thi hành án năm 2013, Quốc hội nêu rõ:
“…Nâng tỷ lệ hòa giải thành các vụ việc dân sự và tăng số vụ án hình sự xét xử lưu động.…”
Tuy nhiên, đến Nghị quyết Nghị quyết số 96/2019/QH14 thay thế cho Nghị quyết 37, Quốc hội đã không còn đề cập đến vấn đề xét xử các vụ án xét xử lưu động.
3. Vụ án hình sự có bị cáo là người dưới 18 tuổi có được xét xử lưu động không?
Căn cứ theo Điều 7 Thông tư 02/2018/TT-TANDTC quy định về xét xử vụ án hình sự có bị cáo, người bị hại là người dưới 18 tuổi như sau:
- Phòng xử án phải được bố trí thân thiện, bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi theo đúng quy định tại Thông tư 01/2017/TT-TANDTC.
- Thẩm phán mặc trang phục làm việc hành chính của Tòa án nhân dân (không mặc áo choàng).
- Việc tổ chức phiên tòa và bảo vệ phiên tòa thực hiện theo quy định tại Thông tư 02/2017/TT-TANDTC.
Trường hợp là những vụ án có người bị hại dưới 18 tuổi bị xâm hại tình dục, bị bạo hành hoặc bị mua bán thì Tòa án phải xét xử kín.
Trường hợp những vụ án khác có yêu cầu của người dưới 18 tuổi, người đại diện của họ hoặc để giữ bí mật đời tư, bảo vệ người dưới 18 tuổi thì Tòa án cũng có thể xét xử kín nhưng phải tuyên án công khai theo quy định tại Điều 327 Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015.
- Không xét xử lưu động đối với vụ án hình sự có người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi.
Như vậy, trường hợp đối với vụ án hình sự có bị cáo là người dưới 18 tuổi thì không được xét xử lưu động.
Trân trọng./.
