Khoa học là gì? Công nghệ là gì? Phát triển khoa học, công nghệ trong quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi đang quản lý một hợp tác xã sản xuất nông nghiệp tại một vùng ven biển. Tuy nhiên, do thường xuyên chịu thiệt hại từ xâm nhập mặn nên tôi cần sự đầu tư một số giải pháp ứng dụng khoa học, công nghệ để ngăn chặn sự ảnh hưởng và xử lý thiệt hại. Do vậy, tôi cần biết: Thế nào là khoa học, thế nào là công nghệ? Pháp luật hiện hành quy định như thế nào về việc phát triển khoa học, công nghệ trong quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra? Mong sớm nhận được sự hỗ trợ từ Luật sư!
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Khoa học là gì?
Quy định về khoa học được quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Khoa học và công nghệ năm 2013 như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Khoa học là hệ thống tri thức về bản chất, quy luật tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư duy.”
Từ cơ sở trên, có thể hiểu khoa học là nền tảng tri thức có hệ thống giúp con người hiểu biết, nhận thức đúng đắn về sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư duy.
Ví dụ: Định luật II Newton không chỉ giải thích các hiện tượng vật lý một cách khoa học mà còn giúp con người ứng dụng vào thực tiễn; từ đó, nâng cao hiệu suất làm việc và tạo ra nhiều thành tựu mới trong mọi lĩnh vực như: thiết kế máy móc, động cơ tên lửa,...
2. Công nghệ là gì?
Khái niệm công nghệ được quy định tại khoản 2 Điều 3 Luật Khoa học và công nghệ năm 2013 như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
2. Công nghệ là giải pháp, quy trình, bí quyết kỹ thuật có kèm theo hoặc không kèm theo công cụ, phương tiện dùng để biến đổi nguồn lực thành sản phẩm.”
Như vậy, công nghệ không chỉ bao gồm máy móc, công cụ, thiết bị mà còn là các giải pháp, quy trình và bí quyết kỹ thuật. Việc nắm bắt và làm chủ được công nghệ là điều kiện then chốt nhằm nâng cao năng suất lao động và góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực.
3. Phát triển khoa học, công nghệ trong quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra được quy định như thế nào?
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, tài nguyên nước phải chịu nhiều áp lực từ việc khai thác, sử dụng quá mức gây ra ô nhiễm nghiêm trọng nên việc phát triển khoa học, công nghệ trong công tác quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra là điều thật sự cần thiết. Nhận thức được tầm quan trọng đó, Nhà nước cũng đã cụ thể hóa mục tiêu chiến lược này thành quy định tại Điều 6 Luật Tài nguyên nước năm 2023 như sau:
“Điều 6. Phát triển khoa học, công nghệ trong quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra
1. Nghiên cứu khoa học, ứng dụng và phát triển công nghệ để phục vụ các hoạt động sau đây:
a) Điều tra cơ bản tài nguyên nước; hạch toán tài nguyên nước; xây dựng bộ chỉ số quốc gia về an ninh nguồn nước;
b) Quan trắc, giám sát, dự báo nguồn nước;
c) Điều hoà, phân phối tài nguyên nước trên nền tảng công nghệ số; xây dựng hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định, quy trình vận hành hồ chứa, liên hồ chứa theo thời gian thực;
d) Các giải pháp ứng phó, phòng, chống hạn hán, thiếu nước, lũ, lụt, ngập úng, xâm nhập mặn, sụt, lún đất, sạt lở lòng, bờ, bãi sông, hồ; ứng dụng công nghệ tiên tiến để xử lý nước biển thành nước ngọt;
đ) Giải pháp bổ sung nhân tạo nước dưới đất;
e) Sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước, nâng cao hiệu quả sử dụng nước trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ;
g) Xử lý nước thải, cải tạo, phục hồi nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm; giải pháp phát triển nguồn nước, bảo vệ nguồn sinh thủy;
h) Vận hành điều tiết hồ chứa, khai thác và sử dụng hợp lý nguồn nước; kiểm soát nguồn nước, tạo nguồn, tích trữ nước và xây dựng mạng lưới liên kết, chuyển nước;
i) Chế tạo thiết bị, công nghệ sử dụng nước tiết kiệm; cải tiến, đổi mới, nâng cấp thiết bị sử dụng nước.
2. Bộ, cơ quan ngang Bộ và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, tổ chức xây dựng, thực hiện các chương trình nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ phục vụ quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra.
3. Căn cứ yêu cầu về quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra trong từng giai đoạn, trên cơ sở đề xuất của các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên nước theo quy định của pháp luật về khoa học và công nghệ và quy định khác của pháp luật có liên quan.”
Từ cơ sở trên, có thể thấy việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào trong các hoạt động quản lý tài nguyên nước từ hoạt động điều tra cơ bản, dự báo nguồn nước cho đến vận hành hồ chứa, xử lý ô nhiễm, tái sử dụng nước,... đến xây dựng các biện pháp phòng, chống các hiện tượng cực đoan do nước gây ra không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nước, bảo vệ nguồn nước bền vững mà còn góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.
Để có thể đảm bảo vận dụng, thực thi hiệu quả quy định này cần đòi hỏi sự phối kết hợp chặt chẽ, minh bạch, đồng bộ và linh hoạt của các chủ thể có thẩm quyền được giao. Song song đó, việc nắm bắt kỹ lưỡng các quy định trên không chỉ thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ trong toàn bộ quá trình quản lý, bảo vệ, sử dụng tài nguyên nước, công tác phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra mà còn góp phần nâng cao chất lượng quản lý và phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong thời đại công nghệ hiện nay.
Trân trọng./.
