Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị xử phạt như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là chủ một doanh nghiệp nhỏ kinh doanh mặt hàng nước giải khát. Trong thời gian gần đây, một tập đoàn lớn vốn chiếm phần lớn thị phần trong ngành này đã đưa ra chính sách bắt buộc các đại lý và siêu thị nếu muốn tiếp tục được phân phối sản phẩm của họ thì không được nhập hàng từ doanh nghiệp của tôi. Do tập đoàn này có vị trí thống lĩnh thị trường nên hầu hết các đại lý đều buộc phải tuân theo, khiến sản phẩm của tôi khó tiếp cận được người tiêu dùng, gây thiệt hại nặng nề cho việc kinh doanh. Trong trường hợp này, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường của tập đoàn đó có bị coi là vi phạm pháp luật không? Và nếu bị phát hiện, họ sẽ bị xử phạt như thế nào theo quy định của pháp luật về cạnh tranh? Mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.

MỤC LỤC

1. Lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là gì?

2. Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị xử phạt như thế nào?

Trả lời:

1. Lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là gì?

Trong bối cảnh thị trường vận hành theo cơ chế cạnh tranh, pháp luật đã quy định rõ các khái niệm để tạo cơ sở pháp lý cho việc nhận diện và xử lý hành vi gây tổn hại đến môi trường cạnh tranh lành mạnh. Tại khoản 5 Điều 3 Luật Cạnh tranh 2018 quy định về lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường như sau:

“Điều 3. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

5. Lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền là hành vi của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh.”

Như vậy, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường được hiểu là hành vi của doanh nghiệp mà có vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền gây tác động hoặc là có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh. Theo đó, tác động hạn chế cạnh tranh là tác động mà loại trừ, làm giảm, sai lệch hoặc cản trở cạnh tranh trên thị trường.

2. Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị xử phạt như thế nào?

Trong hoạt động kinh doanh, việc một doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp nắm giữ vị trí thống lĩnh thị trường là điều tất yếu khi có sự khác biệt về quy mô, nguồn lực hoặc lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, nếu vị trí này bị lạm dụng để loại bỏ đối thủ, kiểm soát giá cả hay hạn chế sự phát triển kỹ thuật, công nghệ thì sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến khách hàng, kìm hãm đổi mới và làm méo mó môi trường cạnh tranh. Nhằm ngăn chặn tình trạng đó, Điều 8 Nghị định số 75/2019/NĐ-CP ngày 26/9/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh đã làm rõ về việc xử phạt hành vi này như sau:

“Điều 8. Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường

1. Phạt tiền từ 01% đến 10% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường hoặc từng doanh nghiệp thuộc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường đối với một trong các hành vi sau đây:

a) Bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ dưới giá thành toàn bộ dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến loại bỏ đối thủ cạnh tranh;

b) Áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

c) Hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

d) Áp dụng điều kiện thương mại khác nhau trong các giao dịch tương tự dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

đ) Áp đặt điều kiện cho doanh nghiệp khác trong ký kết hợp đồng mua, bán hàng hóa, dịch vụ hoặc yêu cầu doanh nghiệp khác, khách hàng chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

e) Ngăn cản việc tham gia hoặc mở rộng thị trường của doanh nghiệp khác;

g) Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị cấm theo quy định của luật khác.

2. Hình thức xử phạt bổ sung:

Tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm.

3. Biện pháp khắc phục hậu quả:

a) Buộc loại bỏ những điều khoản vi phạm pháp luật ra khỏi hợp đồng, thỏa thuận hoặc giao dịch kinh doanh;

b) Buộc cơ cấu lại doanh nghiệp lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường.”

Theo đó, pháp luật quy định phạt tiền từ 01% đến 10% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường hoặc từng doanh nghiệp thuộc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường đối với một trong các hành vi sau:

- Bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ dưới giá thành toàn bộ dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến loại bỏ đối thủ cạnh tranh;

- Áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

- Hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

- Áp dụng điều kiện thương mại khác nhau trong các giao dịch tương tự dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

- Áp đặt điều kiện cho doanh nghiệp khác trong ký kết hợp đồng mua, bán hàng hóa, dịch vụ hoặc yêu cầu doanh nghiệp khác, khách hàng chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

- Ngăn cản việc tham gia hoặc mở rộng thị trường của doanh nghiệp khác;

- Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị cấm theo quy định của luật khác.

Ngoài hình thức xử phạt chính là phạt tiền thì tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm là hình thức xử phạt bổ sung cũng được áp dụng. Ngoài ra, để khắc phục hậu quả, pháp luật đưa ra biện pháp là buộc loại bỏ những điều khoản vi phạm pháp luật ra khỏi hợp đồng, thỏa thuận hoặc giao dịch kinh doanh hay buộc cơ cấu lại doanh nghiệp lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Qua đó, thấy rằng điều luật này có ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì trật tự cạnh tranh, ngăn ngừa tình trạng doanh nghiệp lợi dụng ưu thế để chèn ép đối thủ hay gây thiệt hại cho khách hàng. Việc kết hợp hình thức phạt tiền với hình thức xử phạt bổ sung và khắc phục hậu quả không chỉ đảm bảo tính răn đe mà còn góp phần khôi phục sự công bằng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ lợi ích lâu dài của nền kinh tế. Ý nghĩa sâu xa của điều khoản này là tạo lập một môi trường cạnh tranh công bằng, minh bạch, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng, hướng đến sự phát triển bền vững của thị trường.

Trân trọng./.