Tiêu chí xác định chuỗi giá trị và lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị để hỗ trợ và lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị sản xuất, chế biến được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là chủ một doanh nghiệp nhỏ hoạt động trong lĩnh vực chế biến nông sản tại địa phương. Gần đây, tôi được biết Nhà nước có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào các chuỗi giá trị, đặc biệt là trong chuỗi giá trị sản xuất, chế biến để giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, tôi vẫn chưa nắm rõ chuỗi giá trị được xác định dựa trên những tiêu chí nào? Và việc lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia để được hỗ trợ được quy định ra sao? Tôi muốn hiểu cụ thể để có thể chuẩn bị điều kiện tham gia chương trình này. Mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Tiêu chí xác định chuỗi giá trị và lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị để hỗ trợ được quy định như thế nào?
Trong quá trình phát triển kinh tế hiện nay, chuỗi giá trị đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc hình thành và tham gia vào chuỗi giá trị giúp các doanh nghiệp không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, quản lý và chất lượng sản phẩm, mà còn mở rộng thị trường, tăng năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư. Do đó, Điều 24 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 80/2021/NĐ-CP”) đã nêu rõ các tiêu chí để xác định chuỗi giá trị và lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị để hỗ trợ như sau:
“Điều 24. Tiêu chí xác định chuỗi giá trị và lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị để hỗ trợ
1. Chuỗi giá trị được xác định khi đáp ứng đồng thời các tiêu chí sau đây:
a) Sản xuất, phân phối sản phẩm đến người tiêu dùng;
b) Có các doanh nghiệp đầu chuỗi trong chuỗi giá trị;
c) Có các doanh nghiệp nhỏ và vừa có tiềm năng cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho doanh nghiệp đầu chuỗi.
2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị được lựa chọn hỗ trợ khi đáp ứng một trong các tiêu chí sau đây:
a) Là doanh nghiệp đầu chuỗi trong chuỗi giá trị;
b) Có hợp đồng mua bán, hợp tác, liên kết với các doanh nghiệp đầu chuỗi;
c) Được doanh nghiệp đầu chuỗi hoặc cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đánh giá có tiềm năng trở thành nhà cung ứng cho doanh nghiệp đầu chuỗi.”
Theo đó, chuỗi giá trị được xác định khi đáp ứng đồng thời 03 tiêu chí, phản ánh mối liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ và khả năng tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong chuỗi đó.
- Thứ nhất, chuõi giá trị phải bao gồm quá trình sản xuất, phân phối sản phẩm đến người tiêu dùng. Tiêu chí này khẳng định rằng chuỗi giá trị không chỉ giới hạn ở hoạt động sản xuất, mà còn bao gồm toàn bộ quá trình từ đầu vào đến đầu ra của sản phẩm, là một hệ thống hoạt động kinh tế khép kín và liên kết chặt chẽ, bảo đảm sản phẩm đến tay người tiêu dùng với chất lượng và giá trị tối ưu.
- Thứ hai, phải có các doanh nghiệp đầu chuỗi trong chuỗi giá trị. Sự hiện diện của doanh nghiệp đầu chuỗi là yếu tố then chốt tạo động lực cho toàn chuỗi hoạt động. Doanh nghiệp đầu chuỗi đóng vai trò “đầu tàu” định hướng sản xuất, đảm bảo đầu ra ổn định cho các nhà cung ứng nhỏ hơn và dẫn dắt toàn bộ chuỗi tham gia vào quy trình sản xuất, kinh doanh hiện đại, đạt chuẩn quốc tế.
- Thứ ba, chuỗi giá trị phải có sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa có tiềm năng cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho doanh nghiệp đầu chuỗi. Việc khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia giúp hình thành hệ thống sản xuất liên kết chiều sâu, tạo cơ hội để doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công nghệ, quy trình quản lý hiện đại và mở rộng thị trường thông qua hợp tác với doanh nghiệp lớn.
Tổng hợp lại, ba tiêu chí này phản ánh tính hệ thống, tính liên kết và tính phát triển bền vững của chuỗi giá trị, đảm bảo mọi thành phần trong chuỗi đều có vai trò rõ ràng, góp phần nâng cao hiệu quả chung của ngành, lĩnh vực và nền kinh tế.
Bên cạnh đó, để doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị được lựa chọn hỗ trợ thì cần phải đáp ứng một trong các tiêu chí sau đây:
- Thứ nhất, doanh nghiệp được chọn là doanh nghiệp đầu chuỗi trong chuỗi giá trị. Việc hỗ trợ doanh nghiệp đầu chuỗi giúp tăng cường năng lực dẫn dắt, lan tỏa và kết nối các doanh nghiệp nhỏ khác trong hệ thống. Đây là “điểm tựa” để tạo ra môi trường kinh doanh hợp tác, giúp hình thành các chuỗi cung ứng bền vững và nâng cao chất lượng toàn ngành.
- Thứ hai, doanh nghiệp nhỏ và vừa có hợp đồng mua bán, hợp tác, liên kết với các doanh nghiệp đầu chuỗi. Tiêu chí này thể hiện tính thực tế của mối quan hệ kinh doanh trong chuỗi giá trị. Khi doanh nghiệp nhỏ và vừa đã có hợp đồng cụ thể, điều đó chứng minh năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm, cũng như khả năng đáp ứng tiêu chuẩn của doanh nghiệp lớn. Việc hỗ trợ nhóm doanh nghiệp này giúp họ mở rộng quy mô, nâng cao năng suất và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
- Thứ ba, doanh nghiệp nhỏ và vừa được doanh nghiệp đầu chuỗi hoặc cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đánh giá có tiềm năng trở thành nhà cung ứng cho doanh nghiệp đầu chuỗi. Quy định này thể hiện chính sách mở, mang tính khuyến khích phát triển. Không chỉ hỗ trợ các doanh nghiệp đã tham gia chuỗi, mà còn tạo cơ hội cho những doanh nghiệp đang trong quá trình hoàn thiện năng lực, chuẩn bị gia nhập chuỗi giá trị.
Điều khoản trên đã đặt nền tảng quan trọng cho việc xác định và phát triển chuỗi giá trị trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DNNVV. Thông qua việc quy định rõ tiêu chí xác định chuỗi giá trị và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp được hỗ trợ, Nhà nước hướng tới xây dựng mô hình liên kết kinh tế hiện đại, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao vị thế, mà còn góp phần hình thành các chuỗi sản xuất nội địa mạnh, đủ sức hội nhập và tham gia sâu vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Chính sự kết nối chặt chẽ này sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế quốc gia theo hướng tự chủ, sáng tạo và bền vững.
2. Việc lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị sản xuất, chế biến được quy định như thế nào?
Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế sâu rộng, việc tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất, chế biến là con đường quan trọng giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp cận công nghệ, tiêu chuẩn sản xuất tiên tiến và thị trường tiêu thụ bền vững. Nhằm triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Điều 17 Thông tư số 06/2022/TT-BKHĐT ngày 10/5/2022 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn một số điều của Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Thông tư số 06/2022/TT-BKHĐT”) đã nêu chi tiết về việc lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị sản xuất, chế biến. Cụ thể:
“Điều 17. Lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị sản xuất, chế biến
1. Các hình thức DNNVV tham gia chuỗi giá trị theo quy định tại khoản 2 Điều 24 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP, gồm:
a) DNNVV là doanh nghiệp đầu chuỗi được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam.
b) DNNVV đang thực hiện hợp đồng mua, bán sản phẩm, dịch vụ hoặc hợp đồng hợp tác, liên kết với doanh nghiệp đầu chuỗi.
c) DNNVV được các doanh nghiệp đầu chuỗi hoặc cơ quan, tổ chức hỗ trợ DNNVV đánh giá có tiềm năng trở thành nhà cung ứng cho doanh nghiệp đầu chuỗi.
Cơ quan, tổ chức hỗ trợ DNNVV sử dụng bộ công cụ đánh giá DNNVV tiềm năng do Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố tại Cổng thông tin hoặc tham khảo danh sách các DNNVV tiềm năng đăng tải trên Cổng thông tin để lựa chọn DNNVV.
2. Cơ quan, tổ chức hỗ trợ DNNVV lựa chọn DNNVV tham gia chuỗi giá trị quy định tại khoản 1 Điều này căn cứ vào các tài liệu sau:
a) Đối với trường hợp quy định tại điểm a khoản 1 Điều này: tài liệu xác định quy mô là DNNVV.
b) Đối với trường hợp quy định tại điểm b khoản 1 Điều này: tối thiểu 01 hợp đồng mua hoặc bán sản phẩm hoặc hợp tác, liên kết với doanh nghiệp đầu chuỗi.
c) Đối với trường hợp quy định tại điểm c khoản 1 Điều này: xác nhận của doanh nghiệp đầu chuỗi.”
* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng với Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
Theo đó, các hình thức doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị theo khoản 2 Điều 24 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP, gồm:
- Thứ nhất, doanh nghiệp nhỏ và vừa là doanh nghiệp đầu chuỗi được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam. Việc doanh nghiệp nhỏ và vừa trở thành doanh nghiệp đầu chuỗi thể hiện sự lớn mạnh và năng lực dẫn dắt của doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần nâng cao vị thế của khối này trong nền kinh tế.
- Thứ hai,doanh nghiệp nhỏ và vừa đang thực hiện hợp đồng mua, bán sản phẩm, dịch vụ hoặc hợp đồng hợp tác, liên kết với doanh nghiệp đầu chuỗi. Đây là hình thức phổ biến và thực chất nhất trong quá trình tham gia chuỗi giá trị. Hợp đồng thể hiện mối quan hệ kinh tế cụ thể giữa các doanh nghiệp trong chuỗi, tạo điều kiện để doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.
- Thứ ba,doanh nghiệp nhỏ và vừa được các doanh nghiệp đầu chuỗi hoặc cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đánh giá có tiềm năng trở thành nhà cung ứng cho doanh nghiệp đầu chuỗi. Việc đánh giá tiềm năng giúp phát hiện và bồi dưỡng các doanh nghiệp vệ tinh, từ đó xây dựng nguồn cung ứng nội địa mạnh mẽ, tạo điều kiện hình thành mạng lưới doanh nghiệp bền vững, giảm phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu và tăng cường năng lực tự chủ của nền kinh tế.
Bên cạnh đó, cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng bộ công cụ đánh giá doanh nghiệp nhỏ và vừa tiềm năng do Bộ Tài chính công bố tại Cổng thông tin hoặc tham khảo danh sách các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiềm năng đăng tải trên Cổng thông tin để lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Cùng với việc xác định hình thức tham gia, cơ quan, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị nêu trên căn cứ vào các tài liệu sau:
- Đối với trường hợp tại điểm a khoản 1 Điều 17 Thông tư số 06/2022/TT-BKHĐT: Tài liệu xác định quy mô là doanh nghiệp nhỏ và vừa.
- Đối với trường hợp tại điểm b khoản 1 Điều 17 Thông tư số 06/2022/TT-BKHĐT: Tối thiểu 01 hợp đồng mua hoặc bán sản phẩm hoặc hợp tác, liên kết với doanh nghiệp đầu chuỗi.
- Đối với trường hợp tại điểm c khoản 1 Điều 17 Thông tư số 06/2022/TT-BKHĐT: Xác nhận của doanh nghiệp đầu chuỗi.
Có thể thấy, các căn cứ nêu trên không chỉ giúp quy trình lựa chọn được thực hiện đúng quy định, mà còn góp phần đảm bảo việc hỗ trợ được triển khai đến đúng đối tượng có năng lực và triển vọng phát triển trong chuỗi giá trị.
Như vậy, điều luật này đã tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị sản xuất, chế biến. Quy định này không chỉ hướng dẫn chi tiết về hình thức tham gia và căn cứ lựa chọn doanh nghiệp, mà còn mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc trong việc thúc đẩy sự kết nối giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ, hình thành chuỗi sản xuất, cung ứng, tiêu thụ chặt chẽ, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thông qua đó, Nhà nước từng bước xây dựng hệ thống doanh nghiệp phát triển bền vững, đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng kinh tế vùng, ngành và quốc gia trong giai đoạn hội nhập sâu rộng hiện nay.
Trân trọng./.
