Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Sau đợt mưa lũ kéo dài gây thiệt hại nghiêm trọng tại một số tỉnh miền Trung, tôi là Giám đốc một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng. Với tinh thần trách nhiệm xã hội, công ty tôi muốn phát động chương trình quyên góp nội bộ để ủng hộ đồng bào vùng lũ, đồng thời phối hợp với một số đối tác trong ngành tổ chức quyên góp rộng rãi nhằm hỗ trợ người dân khắc phục khó khăn sau thiên tai. Tuy nhiên, tôi băn khoăn không rõ thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện như vậy được pháp luật quy định ra sao, có giới hạn cụ thể hay linh hoạt tùy tình hình thực tế, rất mong luật sư giải đáp giúp tôi.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện được quy định như thế nào?
Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện được quy định tại Điều 4 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2021/NĐ-CP”) quy định như sau:
“Điều 4. Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện
1. Nhà nước khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp tự nguyện và tổ chức vận động đóng góp tự nguyện; phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, nhanh chóng hỗ trợ người dân chịu thiệt hại bởi thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc người dân mắc bệnh hiểm nghèo nhằm sớm ổn định cuộc sống, sinh hoạt, khôi phục và phát triển sản xuất, kinh doanh.
2. Vận động đóng góp để hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố được thực hiện khi thiên tai, dịch bệnh, sự cố gây ra thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng đến đời sống của Nhân dân; vận động đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo thực hiện theo từng trường hợp cụ thể.
3. Vận động đóng góp phải đảm bảo kịp thời và được thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện; các tổ chức, cá nhân không được phép đặt ra mức tối thiểu để yêu cầu phải đóng góp; các khoản đóng góp tự nguyện phải từ thu nhập, tài sản hợp pháp của các tổ chức, cá nhân thực hiện đóng góp.
4. Tiếp nhận, phân phối và sử dụng tiền, hiện vật đóng góp để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố và hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo đảm bảo kịp thời, hiệu quả, công bằng, công khai, đúng mục đích, đối tượng; có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cá nhân có liên quan.
5. Kinh phí phục vụ cho hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện thực hiện theo quy định hiện hành của pháp luật về ngân sách nhà nước và quy định tại Nghị định này.”
Quy định về nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện thể hiện rõ định hướng nhân văn và tính pháp lý trong công tác hỗ trợ cộng đồng. Việc đặt ra các nguyên tắc nhằm đảm bảo mọi hoạt động huy động và sử dụng nguồn lực xã hội được thực hiện minh bạch, công khai và đúng mục đích. Sau khi viện dẫn quy định của pháp luật, có thể nhận thấy tinh thần cốt lõi của các nguyên tắc này là đề cao tính tự nguyện, khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội trong việc giúp đỡ người dân vượt qua khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc bệnh tật.
Về phương diện tổ chức, các quy định hướng đến sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, các tổ chức xã hội và cá nhân để đảm bảo nguồn hỗ trợ đến đúng người, đúng thời điểm. Tính kịp thời và công bằng được xem là yếu tố then chốt, bởi chỉ khi việc phân phối được tiến hành minh bạch và hiệu quả thì mới duy trì được niềm tin của cộng đồng vào các hoạt động thiện nguyện. Đồng thời, quy định cũng đặt ra yêu cầu về nguồn gốc hợp pháp của tài sản đóng góp và chi phí quản lý theo đúng quy định ngân sách, nhằm ngăn chặn các hành vi trục lợi hay sử dụng sai mục đích.
Từ đó có thể kết luận rằng, hệ thống nguyên tắc này không chỉ bảo đảm tính thống nhất trong quản lý hoạt động thiện nguyện mà còn thể hiện tinh thần nhân ái được pháp luật hóa, qua đó khơi dậy và duy trì văn hóa sẻ chia trong xã hội. Đây chính là nền tảng để mọi hoạt động thiện nguyện được vận hành trong khuôn khổ pháp lý vững chắc nhưng vẫn lan tỏa giá trị nhân văn sâu sắc.
2. Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định như thế nào?
Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định tại Điều 8 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP và mục 3 Phần II Hướng dẫn số 95/HD-MTTW-BTT ngày 04/01/2023 của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Namvề việc thực hiện một số nội dung Nghị định số 93/2021/NĐ-CP có nội dung như sau:
“Điều 8. Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối
1. Cuộc vận động được phát động ngay sau khi thiên tai, dịch bệnh, sự cố xảy ra, gây thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng tới đời sống của Nhân dân.
2. Tùy theo diễn biến, yêu cầu thực tế khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố, các tổ chức, cơ quan, đơn vị vận động đóng góp tự nguyện quy định tại Điều 6 Nghị định này quyết định thời gian tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố nhưng không quá 90 ngày, kể từ ngày bắt đầu phát động cuộc vận động (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp). Trường hợp cần thiết, Ban Vận động từ cấp tỉnh trở lên có thể quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện.
3. Thời gian phân phối được thực hiện ngay trong quá trình vận động, tiếp nhận và kết thúc chậm nhất không quá 20 ngày (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp), kể từ ngày kết thúc thời gian tiếp nhận.”
Và
“3. Việc kéo dài thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối (Điều 8)
- Tùy theo diễn biến, yêu cầu thực tế khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố, thời gian tiếp nhận ủng hộ không quá 90 ngày, trong trường hợp cần thiết, Ban Vận động cứu trợ từ cấp tỉnh trở lên quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận khi:
+ Xảy ra dịch bệnh: Sau 90 ngày tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, chưa kết thúc, phải tiếp tục kéo dài thời gian phòng, chống, khắc phục hậu quả;
+ Xảy ra thiên tai hoặc sự cố nghiêm trọng: Sau 90 ngày vẫn chưa khắc phục được cơ bản hậu quả, đời sống nhân dân chưa ổn định trở lại bình thường.
- Việc kéo dài thời gian vận động phải có Quyết định hoặc thông báo chính thức bằng văn bản của Ban Vận động được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng.”
Quy định về thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện nhằm khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước thể hiện rõ nguyên tắc quản lý chặt chẽ và đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động nhân đạo. Pháp luật yêu cầu các cuộc vận động phải được phát động ngay sau khi xảy ra sự kiện gây thiệt hại để kịp thời huy động nguồn lực xã hội, hỗ trợ người dân trong giai đoạn cấp bách. Tuy nhiên, để tránh tình trạng vận động kéo dài, gây khó khăn trong công tác tổng kết và phân phối, thời gian tiếp nhận đóng góp được giới hạn tối đa là 90 ngày kể từ ngày phát động.
Quy định này vừa bảo đảm tính khẩn trương của hoạt động cứu trợ, vừa giúp cơ quan, tổ chức chủ trì kiểm soát tốt dòng tiền và hàng hóa đóng góp. Bên cạnh đó, pháp luật vẫn dự liệu những trường hợp đặc biệt như dịch bệnh kéo dài hoặc thiên tai nghiêm trọng, cho phép Ban Vận động cấp tỉnh trở lên được quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận. Việc gia hạn phải có văn bản chính thức và công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhằm duy trì tính công khai, minh bạch và tránh lạm dụng danh nghĩa thiện nguyện để trục lợi.
Như vậy, quy định về thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối nguồn đóng góp tự nguyện không chỉ bảo đảm tính linh hoạt phù hợp với tình hình thực tế mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm và chuẩn mực quản trị trong công tác thiện nguyện. Sự giới hạn thời gian và yêu cầu công khai khi kéo dài hoạt động là cơ chế kiểm soát cần thiết, giúp giữ gìn niềm tin của cộng đồng vào các chương trình hỗ trợ nhân đạo và khẳng định vai trò của pháp luật trong việc điều tiết, hướng dẫn các hoạt động thiện nguyện diễn ra đúng mục đích, đúng đối tượng và hiệu quả xã hội cao nhất.
Trân trọng./.
