Dịch bệnh để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn bao gồm các loại dịch bệnh nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là giám đốc một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm và hiện đang tham gia cùng địa phương tổ chức chương trình hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi đợt bùng phát dịch sốt xuất huyết trên diện rộng. Khi xây dựng kế hoạch vận động và phân phối nguồn đóng góp tự nguyện, chúng tôi băn khoăn không rõ loại dịch bệnh này có thuộc phạm vi được phép vận động, tiếp nhận và sử dụng nguồn đóng góp theo quy định của pháp luật hay không. Tôi được biết Nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện có quy định cụ thể về dịch bệnh được hỗ trợ, nhưng chưa rõ phạm vi bao gồm những loại dịch bệnh nào. Nhờ luật sư cho tôi hỏi trong trường hợp này, các loại dịch bệnh nào được xác định là thuộc phạm vi để tổ chức, cá nhân được phép vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn?
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Phạm vi điều chỉnh của Nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được quy định như thế nào?
Phạm vi điều chỉnh của Nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được quy định tại Điều 1 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 có nội dung như sau:
“Điều 1. Phạm vi điều chỉnh
1. Nghị định này quy định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.
2. Các khoản hỗ trợ từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới, từ ngân sách của địa phương này ủng hộ cho địa phương khác để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố không thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định này. Việc tiếp nhận, phân phối và sử dụng các khoản kinh phí hỗ trợ từ ngân sách nhà nước thực hiện theo quy định hiện hành của pháp luật về ngân sách nhà nước.”
Phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 93/2021/NĐ-CP xác định rõ giới hạn về nội dung và đối tượng điều chỉnh, qua đó làm nền tảng pháp lý cho việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện trong những tình huống đặc biệt như thiên tai, dịch bệnh hay sự cố xã hội. Việc quy định cụ thể các hoạt động “vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng” cho thấy tính toàn diện trong quản lý, từ khâu huy động nguồn lực đến giai đoạn triển khai hỗ trợ thực tế. Đây là cách tiếp cận thể hiện sự nhất quán giữa mục tiêu nhân đạo và yêu cầu minh bạch, bảo đảm mọi nguồn đóng góp đều được sử dụng đúng mục đích, công khai và có thể kiểm soát.
Đáng chú ý, Nghị định cũng loại trừ các khoản hỗ trợ có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước ra khỏi phạm vi điều chỉnh. Sự phân định này thể hiện rõ nguyên tắc quản lý tài chính công – tư trong hoạt động cứu trợ, giúp tránh chồng chéo, đồng thời khẳng định Nghị định chỉ điều chỉnh các hoạt động mang tính tự nguyện, xã hội hóa. Như vậy, quy định này không chỉ bảo đảm trật tự pháp lý mà còn góp phần phát huy tính chủ động, tương trợ trong cộng đồng, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước khi xảy ra biến cố.
Phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 93/2021/NĐ-CP mang ý nghĩa quan trọng trong việc định hình khung pháp lý cho hoạt động thiện nguyện quốc gia. Khi giới hạn phạm vi ở các nguồn đóng góp tự nguyện, Nhà nước vừa bảo đảm tính minh bạch, vừa tạo hành lang pháp lý an toàn cho các hoạt động hỗ trợ nhân đạo, từ đó thúc đẩy tinh thần đoàn kết, chia sẻ và nhân ái trong xã hội.
2. Dịch bệnh để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn bao gồm các loại dịch bệnh nào?
Dịch bệnh để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn bao gồm các loại dịch bệnh được quy định tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo cụ thể như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
1. Dịch bệnh bao gồm: Các bệnh truyền nhiễm ở người quy định tại Điều 3 Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007; dịch bệnh động vật quy định tại khoản 8 Điều 3 Luật thú y năm 2015 và dịch hại thực vật được công bố dịch theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Luật bảo vệ và kiểm dịch thực vật năm 2013.”
Căn cứ theo quy định trên, có thể thấy dịch bệnh để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn bao gồm ba loại là:
(1) Các bệnh truyền nhiễm ở người quy định tại Điều 3 Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 được bổ sung bởi Điều 1 Quyết định số 740/QĐ-BYT ngày 02/3/2016 của Bộ Y tế về việc bổ sung bệnh do vi rút Zika vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm B của Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm bao gồm:
“Điều 3. Phân loại bệnh truyền nhiễm
1. Bệnh truyền nhiễm gồm các nhóm sau đây:
a) Nhóm A gồm các bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm có khả năng lây truyền rất nhanh, phát tán rộng và tỷ lệ tử vong cao hoặc chưa rõ tác nhân gây bệnh.
Các bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A bao gồm bệnh bại liệt; bệnh cúm A-H5N1; bệnh dịch hạch; bệnh đậu mùa; bệnh sốt xuất huyết do vi rút Ê - bô - la (Ebola), Lát-sa (Lassa) hoặc Mác-bớc (Marburg); bệnh sốt Tây sông Nin (Nile); bệnh sốt vàng; bệnh tả; bệnh viêm đường hô hấp cấp nặng do vi rút và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới phát sinh chưa rõ tác nhân gây bệnh;
b) Nhóm B gồm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có khả năng lây truyền nhanh và có thể gây tử vong.
Các bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B bao gồm bệnh do vi rút A-đê-nô (Adeno); bệnh do vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS); bệnh bạch hầu; bệnh cúm; bệnh dại; bệnh ho gà; bệnh lao phổi; bệnh do liên cầu lợn ở người; bệnh lỵ A-míp (Amibe); bệnh lỵ trực trùng; bệnh quai bị; bệnh sốt Đăng gơ (Dengue), sốt xuất huyết Đăng gơ (Dengue); bệnh sốt rét; bệnh sốt phát ban; bệnh sởi; bệnh tay-chân-miệng; bệnh than; bệnh thủy đậu; bệnh thương hàn; bệnh uốn ván; bệnh Ru-bê-ôn (Rubeon); bệnh viêm gan vi rút; bệnh viêm màng não do não mô cầu; bệnh viêm não vi rút; bệnh xoắn khuẩn vàng da; bệnh tiêu chảy do vi rút Rô-ta (Rota);
c) Nhóm C gồm các bệnh truyền nhiễm ít nguy hiểm, khả năng lây truyền không nhanh.
Các bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm C bao gồm bệnh do Cờ-la-my-đi-a (Chlamydia); bệnh giang mai; các bệnh do giun; bệnh lậu; bệnh mắt hột; bệnh do nấm Can-đi-đa-an-bi-căng (Candida albicans); bệnh Nô-ca-đi-a (Nocardia); bệnh phong; bệnh do vi rút Xi-tô-mê-ga-lô (Cytomegalo); bệnh do vi rút Héc-péc (Herpes); bệnh sán dây; bệnh sán lá gan; bệnh sán lá phổi; bệnh sán lá ruột; bệnh sốt mò; bệnh sốt do Rích-két-si-a (Rickettsia); bệnh sốt xuất huyết do vi rút Han-ta (Hanta); bệnh do Tờ-ri-cô-mô-nát (Trichomonas); bệnh viêm da mụn mủ truyền nhiễm; bệnh viêm họng, viêm miệng, viêm tim do ví rút Cốc-xác-ki (Coxsakie); bệnh viêm ruột do Giác-đi-a (Giardia); bệnh viêm ruột do Vi-bờ-ri-ô Pa-ra-hê-mô-ly-ti-cút (Vibrio Parahaemolyticus) và các bệnh truyền nhiễm khác.
2. Bộ trưởng Bộ Y tế quyết định điều chỉnh, bổ sung danh mục bệnh truyền nhiễm thuộc các nhóm quy định tại khoản 1 Điều này.”
(2) Dịch bệnh động vật quy định tại khoản 8 Điều 3 Luật thú y năm 2015 được quy định như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
8. Dịch bệnh động vật là sự xuất hiện bệnh truyền nhiễm của động vật thuộc Danh mục bệnh động vật phải công bố dịch.”
(3) Dịch hại thực vật được công bố dịch theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Luật bảo vệ và kiểm dịch thực vật năm 2013 được quy định như sau:
“Điều 17. Công bố dịch hại thực vật
1. Công bố dịch hại thực vật trong các trường hợp sau đây:
a) Khi sinh vật gây hại thực vật bùng phát, có nguy cơ lây lan nhanh trên diện rộng, gây thiệt hại nghiêm trọng đối với thực vật;
b) Khi phát hiện sinh vật gây hại lạ, đối tượng phải kiểm soát có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng đối với thực vật;
c) Khi phát hiện đối tượng kiểm dịch thực vật xâm nhập vào lãnh thổ Việt Nam, có nguy cơ lây lan.”
Quy định về dịch bệnh trong Nghị định số 93/2021/NĐ-CP thể hiện rõ phạm vi toàn diện của chính sách nhân đạo trong quản lý hoạt động đóng góp tự nguyện. Việc xác định ba nhóm dịch bệnh gồm bệnh truyền nhiễm ở người, dịch bệnh động vật và dịch hại thực vật cho thấy Nhà nước không chỉ quan tâm đến sức khỏe con người mà còn đến an toàn sinh học, an ninh lương thực và ổn định sản xuất nông nghiệp. Cách tiếp cận này phản ánh tư duy quản trị rủi ro mang tính tổng thể, coi mọi yếu tố ảnh hưởng đến đời sống xã hội đều có thể trở thành đối tượng cần được hỗ trợ.
Trên thực tế, việc mở rộng khái niệm dịch bệnh không chỉ giúp các tổ chức, cá nhân có cơ sở pháp lý rõ ràng khi thực hiện hoạt động thiện nguyện mà còn bảo đảm sự thống nhất trong công tác huy động nguồn lực xã hội. Qua đó, các nguồn đóng góp được sử dụng đúng đối tượng, đúng mục đích và phát huy hiệu quả thiết thực trong việc giúp người dân, doanh nghiệp và cộng đồng sớm vượt qua khó khăn, khôi phục đời sống và sản xuất. Đây chính là biểu hiện sinh động của tinh thần nhân đạo kết hợp với kỷ cương pháp luật – nền tảng quan trọng để củng cố niềm tin xã hội và phát huy sức mạnh đoàn kết trong những thời điểm thử thách.
Trân trọng./.
