Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào? Địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân của Quỹ và nguyên tắc, mục tiêu hoạt động của Quỹ được thực hiện ra sao?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là một cá nhân đang khởi nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ nông nghiệp. Khi tìm hiểu các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, tôi có nghe nói đến Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa do Nhà nước thành lập để giúp các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi và hỗ trợ phát triển. Tuy nhiên, tôi chưa hiểu rõ Quỹ này được quy định như thế nào, có phải là cơ quan nhà nước hay là tổ chức tài chính độc lập không? Tôi cũng muốn biết rõ địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân của Quỹ là gì?Và nguyên tắc, mục tiêu hoạt động của Quỹ được thực hiện ra sao để bảo đảm nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích? Mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.

MỤC LỤC

1. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?

2. Địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân của Quỹ này được quy định ra sao?

3. Nguyên tắc, mục tiêu hoạt động của Quỹ này được thực hiện ra sao?

Trả lời:

1. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được quy định như thế nào?

Trong bối cảnh doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, việc hình thành các cơ chế hỗ trợ tài chính là cần thiết để tạo động lực cho nhóm này phát triển bền vững. Căn cứ tại Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 đã quy định rõ về quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, một công cụ tài chính đặc thù của Nhà nước nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường năng lực cạnh tranh. Cụ thể:

“Điều 20. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa

1. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, do Thủ tướng Chính phủ thành lập, thực hiện các chức năng sau đây:

a) Cho vay, tài trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị;

b) Tiếp nhận và quản lý nguồn vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

2. Chính phủ quy định chi tiết Điều này.”

Theo đó, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được biết đến là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Việc tổ chức hoạt động theo nguyên tắc “không vì lợi nhuận” thể hiện rõ mục tiêu của quỹ là phục vụ lợi ích chung, tập trung vào việc hỗ trợ doanh nghiệp chứ không đặt nặng mục tiêu thu hồi hay sinh lời. Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa này do Thủ tướng Chính phủ thành lập, thực hiện các chức năng sau đây:

- Cho vay, tài trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị;

- Tiếp nhận và quản lý nguồn vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Như vậy, Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 đã đặt nền móng pháp lý vững chắc cho sự ra đời và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Quỹ không chỉ là công cụ tài chính của Nhà nước mà còn là “bệ đỡ” quan trọng giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua rào cản vốn, mở rộng sản xuất, đổi mới sáng tạo và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị. Thông qua cơ chế hỗ trợ linh hoạt, minh bạch và định hướng phát triển bền vững, Quỹ góp phần thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa trở thành động lực tăng trưởng kinh tế, đóng góp tích cực vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước.

2. Địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân của Quỹ này được quy định như thế nào?

Để đảm bảo cho Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động hiệu quả, minh bạch và đúng mục tiêu hỗ trợ, việc xác lập rõ địa vị pháp lý và tư cách pháp nhân của Quỹ là hết sức cần thiết. Do đó, Điều 2 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 39/2019/NĐ-CP”) đã nêu rõ như sau:

“Điều 2. Địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân của Quỹ

1. Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, do Thủ tướng Chính phủ thành lập.

2. Quỹ hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

3. Quỹ có tư cách pháp nhân, có vốn điều lệ, có báo cáo tài chính riêng, có con dấu, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước và các ngân hàng thương mại hoạt động hợp pháp tại Việt Nam theo quy định của pháp luật.

4. Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan đại diện chủ sở hữu Nhà nước, thực hiện quyền và nghĩa vụ của đại diện chủ sở hữu Nhà nước.

5. Trụ sở chính của Quỹ đặt tại thành phố Hà Nội.”

* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng với Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).

Theo đó, điều khoản này nhấn mạnh một lần nữa, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, do Thủ tướng Chính phủ thành lập. Quy định này khẳng định rõ bản chất của Quỹ là một tổ chức tài chính công lập, tách biệt với ngân sách nhà nước nhưng vẫn thuộc khuôn khổ quản lý của Thủ tướng Chính phủ. Việc hoạt động “không vì mục tiêu lợi nhuận” cho thấy Quỹ được thành lập không nhằm sinh lời, mà hướng đến nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nguồn vốn, khắc phục hạn chế về tài chính và thúc đẩy phát triển bền vững. Điều này phản ánh tính nhân văn và định hướng phục vụ lợi ích cộng đồng của chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, về mô hình hoạt động, Quỹ hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Việc Nhà nước nắm giữ toàn bộ vốn điều lệ giúp bảo đảm sự kiểm soát chặt chẽ, tránh rủi ro trong quản lý tài chính và bảo vệ nguồn vốn công. Đồng thời, mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên giúp Quỹ hoạt động linh hoạt hơn, phù hợp với cơ chế thị trường nhưng vẫn bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật.

Không những vậy, Quỹ còn có tư cách pháp nhân, có vốn điều lệ, có báo cáo tài chính riêng, có con dấu, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước và các ngân hàng thương mại hoạt động hợp pháp tại Việt Nam theo quy định của pháp luật. Nội dung này xác định tư cách pháp lý độc lập của Quỹ, cho phép Quỹ tự chịu trách nhiệm trong phạm vi hoạt động của mình. Việc có con dấu, tài khoản và báo cáo tài chính riêng giúp Quỹ chủ động trong giao dịch, ký kết hợp đồng, tiếp nhận vốn và thực hiện các hoạt động tài chính.

Ngoài ra, Bộ Tài chính là cơ quan đại diện chủ sở hữu Nhà nước, thực hiện quyền và nghĩa vụ của đại diện chủ sở hữu Nhà nước. Trụ sở chính của Quỹ được đặt tại thành phố Hà Nội.

Như vậy, điều luật trên đã xác lập một khung pháp lý rõ ràng, toàn diện cho địa vị pháp lý và tư cách pháp nhân của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Quỹ được tổ chức như một doanh nghiệp nhà nước đặc thù, có tư cách pháp nhân, có cơ chế tài chính độc lập nhưng hoạt động theo định hướng hỗ trợ, không vì lợi nhuận. Cơ chế này giúp bảo đảm sự minh bạch, hiệu quả trong quản lý nguồn vốn công, đồng thời phát huy vai trò của Quỹ như một công cụ tài chính quan trọng trong chính sách phát triển khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhóm chủ thể đang giữ vai trò động lực của nền kinh tế Việt Nam.

3. Nguyên tắc, mục tiêu hoạt động của Quỹ này được thực hiện ra sao?

Để Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa vận hành hiệu quả, đảm bảo sử dụng đúng mục đích và phát huy vai trò là công cụ tài chính của Nhà nước trong việc hỗ trợ doanh nghiệp, việc xác định rõ nguyên tắc và mục tiêu hoạt động là vô cùng quan trọng. Căn cứ tại Điều 3 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP đã đặt ra các nội dung nền tảng sau:

“Điều 3. Nguyên tắc, mục tiêu hoạt động của Quỹ

1. Nguyên tắc hoạt động

a) Quỹ hoạt động theo nguyên tắc tự chủ về tài chính, bảo đảm an toàn vốn;

b) Quỹ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn chủ sở hữu của mình;

c) Quỹ hỗ trợ đúng đối tượng và đủ điều kiện theo quy định tại Nghị định này.

2. Mục tiêu hoạt động

a) Nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần làm tăng thu nhập, tạo việc làm cho người lao động;

b) Tạo nguồn vốn hỗ trợ, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa;

c) Nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.”

Trước hết, về nguyên tắc hoạt động, gồm có 03 nguyên tắc cốt lõi định hướng toàn bộ quá trình vận hành Quỹ:

- Thứ nhất, Quỹ hoạt động theo nguyên tắc tự chủ về tài chính, bảo đảm an toàn vốn. Tức là Quỹ phải chủ động trong việc sử dụng, quản lý và điều hành các nguồn lực tài chính của mình; đồng thời đảm bảo duy trì an toàn vốn được nhà nước giao. Quy định này là giúp Quỹ phát huy tính linh hoạt, chủ động trong hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát hay sử dụng sai mục đích nguồn vốn công.

- Thứ hai, Quỹ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn chủ sở hữu của mình. Nguyên tắc này làm rõ phạm vi trách nhiệm tài chính của Quỹ, giúp kiểm soát rủi ro và tránh ảnh hưởng dây chuyền đến ngân sách nhà nước. Tạo ra cơ chế hoạt động an toàn, minh bạch, vừa khuyến khích Quỹ chủ động trong hoạt động hỗ trợ, vừa bảo đảm Nhà nước không phải gánh chịu rủi ro tài chính vượt quá vốn đã cấp.

- Thứ ba, Quỹ hỗ trợ đúng đối tượng và đủ điều kiện theo Nghị định số 39/2019/NĐ-CP. Nội dung này nhấn mạnh trách nhiệm của Quỹ trong việc lựa chọn và xét duyệt các doanh nghiệp đủ điều kiện để được hỗ trợ. Ý nghĩa sâu xa của nguyên tắc này là bảo đảm sự công bằng, đúng mục tiêu chính sách, tránh tình trạng hỗ trợ tràn lan hoặc sai đối tượng, đồng thời nâng cao hiệu quả của các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bên cạnh những nguyên tắc trên, điều khoản này còn đặt ra mục tiêu hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa rằng:

- Nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần làm tăng thu nhập, tạo việc làm cho người lao động;

- Tạo nguồn vốn hỗ trợ, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa;

- Nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Nội dung này thể hiện rõ định hướng chiến lược và nhân văn trong hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể, ba mục tiêu được nêu ra không chỉ tập trung vào việc hỗ trợ về tài chính mà còn nhấn mạnh đến phát triển năng lực cạnh tranh, tạo việc làm và đảm bảo quản lý hiệu quả nguồn vốn nhà nước. Điều này cho thấy Quỹ không đơn thuần là một tổ chức cho vay hay cấp vốn, mà là công cụ chính sách của Nhà nước nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp vươn lên trong thị trường cạnh tranh, đồng thời góp phần ổn định và phát triển kinh tế, xã hội. Nói cách khác, mục tiêu của Quỹ vừa mang tính kinh tế, vừa thể hiện trách nhiệm xã hội và quản trị nhà nước hiệu quả.

Trân trọng./.