Biện pháp khẩn cấp tạm thời là gì? Quyền yêu cầu và trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là giám đốc một công ty chuyên nhập khẩu và phân phối nguyên liệu ngành dược. Gần đây, công ty tôi có ký hợp đồng cung cấp nguyên liệu với một đối tác trong nước. Tuy nhiên, khi hàng đã về đến cảng, tôi phát hiện phía đối tác có dấu hiệu vi phạm nghĩa vụ thanh toán, đồng thời đang làm thủ tục chuyển nhượng toàn bộ tài sản doanh nghiệp cho bên thứ ba. Để tránh việc phán quyết trọng tài sau này không thể thi hành, tôi muốn yêu cầu áp dụng biện pháp ngăn chặn việc chuyển dịch tài sản của đối tác trong khi vụ việc đang được Hội đồng trọng tài thụ lý giải quyết. Vậy xin hỏi, biện pháp khẩn cấp tạm thời là gì và quyền yêu cầu cũng như trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài được pháp luật quy định như thế nào?
MỤC LỤC
1. Biện pháp khẩn cấp tạm thời là gì?
3. Trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Biện pháp khẩn cấp tạm thời là gì?
Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài là những biện pháp do Hội đồng trọng tài hoặc Tòa án áp dụng nhằm kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên, ngăn chặn hành vi có thể gây thiệt hại hoặc làm ảnh hưởng đến việc thi hành phán quyết trọng tài trong tương lai.
Về bản chất, đây là biện pháp bảo vệ tạm thời trong giai đoạn giải quyết tranh chấp, có tính chất ngăn ngừa, bảo toàn chứng cứ hoặc tài sản, tránh để tình trạng “sự đã rồi” khiến phán quyết trọng tài không còn khả năng thực thi.
Ví dụ: yêu cầu phong tỏa tài khoản ngân hàng của bên bị yêu cầu, cấm chuyển dịch tài sản, tạm dừng việc giao hàng hoặc thi công, bảo toàn chứng cứ trong vụ tranh chấp thương mại,...
Biện pháp này thể hiện tính linh hoạt và hiệu quả của cơ chế giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, đồng thời đảm bảo phán quyết trọng tài khi được tuyên có thể được thi hành một cách thực tế, đầy đủ và kịp thời.
2. Quyền yêu cầu của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài được quy định như thế nào?
Quyền yêu cầu của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài được quy định tại Điều 48 Luật Trọng tài thương mại 2010 như sau:
“Điều 48. Quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
1. Các bên tranh chấp có quyền yêu cầu Hội đồng trọng tài, Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định của Luật này và các quy định của pháp luật có liên quan, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.
2. Việc yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không bị coi là sự bác bỏ thỏa thuận trọng tài hoặc khước từ quyền giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài.”
Từ quy định trên có thể thấy, pháp luật đã ghi nhận quyền chủ động của các bên trong việc bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Cụ thể:
- Quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là quyền hợp pháp của các bên trong tranh chấp, phát sinh ngay khi vụ việc đang được giải quyết bằng trọng tài. Các bên có thể gửi yêu cầu này đến Hội đồng trọng tài hoặc Tòa án có thẩm quyền, tùy theo tính chất, mức độ khẩn cấp và phạm vi áp dụng.
- Việc yêu cầu Tòa án hỗ trợ áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không làm mất hiệu lực của thỏa thuận trọng tài. Nghĩa là, dù Tòa án có tham gia hỗ trợ trong giai đoạn này thì quyền giải quyết tranh chấp bằng trọng tài vẫn được bảo lưu.
- Quyền yêu cầu này giúp bên tranh chấp chủ động bảo vệ quyền lợi của mình, nhất là trong các trường hợp có nguy cơ thất thoát tài sản, bị tẩu tán chứng cứ hoặc hành vi vi phạm đang diễn ra.
3. Trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời được quy định như thế nào?
Trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời được quy định tại Điều 52 Luật Trọng tài thương mại 2010 như sau:
“Điều 52. Trách nhiệm của bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
Bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời phải chịu trách nhiệm về yêu cầu của mình. Trong trường hợp bên yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng và gây thiệt hại cho bên kia hoặc cho người thứ ba thì phải bồi thường.”
Quy định này phản ánh nguyên tắc tự chịu trách nhiệm của các bên khi thực hiện quyền yêu cầu trong tố tụng trọng tài, cụ thể là:
- Bên yêu cầu phải cân nhắc kỹ lưỡng và chứng minh tính cần thiết, hợp pháp, hợp lý của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.
- Nếu việc yêu cầu không có căn cứ, sai mục đích hoặc gây thiệt hại cho bên kia (ví dụ như phong tỏa tài sản sai, gây đình trệ sản xuất – kinh doanh, làm mất uy tín thương mại) thì bên yêu cầu phải bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh.
- Cơ chế này giúp ngăn ngừa việc lợi dụng quyền yêu cầu biện pháp khẩn cấp tạm thời để gây khó khăn cho đối phương, đồng thời bảo đảm sự cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp giữa các bên trong tố tụng trọng tài.
Tóm lại, biện pháp khẩn cấp tạm thời là công cụ pháp lý quan trọng trong tố tụng trọng tài, nhằm đảm bảo hiệu quả thực tế của việc giải quyết tranh chấp. Pháp luật trao cho các bên quyền yêu cầu Hội đồng trọng tài hoặc Tòa án áp dụng biện pháp này, song đồng thời cũng ràng buộc trách nhiệm bồi thường khi việc yêu cầu là sai, thiếu căn cứ hoặc gây thiệt hại.
Cơ chế này vừa thể hiện sự linh hoạt của trọng tài thương mại, vừa bảo đảm tính công bằng và an toàn pháp lý cho các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Trân trọng./.
