Giáo dục chính quy là gì? Giáo dục thường xuyên là gì? Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên được pháp luật hiện hành định nghĩa như thế nào? Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định cụ thể như thế nào trong Luật Giáo dục? Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
2. Giáo dục thường xuyên là gì?
3. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Giáo dục chính quy là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 5 Luật Giáo dục 2019 quy định như sau:
“Điều 5. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Giáo dục chính quy là giáo dục theo khóa học trong cơ sở giáo dục để thực hiện một chương trình giáo dục nhất định, được thiết lập theo mục tiêu của các cấp học, trình độ đào tạo và được cấp văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân.”
Theo đó, giáo dục chính quy được xem là hình thức giáo dục được tổ chức theo khóa học tại các cơ sở giáo dục, với nội dung, chương trình được thiết kế phù hợp với mục tiêu của từng cấp học và trình độ đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đây là hình thức giáo dục có tính hệ thống, bài bản, được quản lý chặt chẽ về thời gian, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả, nhằm bảo đảm người học được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, phẩm chất và năng lực theo chuẩn đầu ra được quy định.
2. Giáo dục thường xuyên là gì?
Căn cứ theo khoản 2 Điều 5 Luật Giáo dục 2019 quy định như sau:
“Điều 5. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
2. Giáo dục thường xuyên là giáo dục để thực hiện một chương trình giáo dục nhất định, được tổ chức linh hoạt về hình thức thực hiện chương trình, thời gian, phương pháp, địa điểm, đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người học.”
Qua đó, có thể thấy giáo dục thường xuyên được xác định là một hình thức giáo dục đặc thù trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm thực hiện một chương trình giáo dục nhất định nhưng có tính linh hoạt cao về hình thức tổ chức, thời gian, phương pháp và địa điểm. Khác với giáo dục chính quy vốn mang tính hệ thống và cố định, giáo dục thường xuyên cho phép người học lựa chọn lộ trình và cách thức học tập phù hợp với điều kiện cá nhân, hoàn cảnh sống, nghề nghiệp và nhu cầu phát triển.
Giáo dục thường xuyên đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy học tập suốt đời, mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng trong xã hội, đặc biệt là những người không có điều kiện tham gia vào hệ thống giáo dục chính quy như người lao động, người đã qua độ tuổi phổ thông, người ở vùng sâu, vùng xa, người cao tuổi hoặc người có hoàn cảnh đặc biệt. Đây là công cụ quan trọng để thực hiện chiến lược xây dựng xã hội học tập, bảo đảm tính bao trùm, công bằng và hiệu quả trong tiếp cận tri thức.
3. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định như thế nào?
Căn cứ theo Điều 13 Luật Giáo dục 2019 quy định như sau:
“Điều 13. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân
1. Học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân. Mọi công dân không phân biệt dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, giới tính, đặc điểm cá nhân, nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội, hoàn cảnh kinh tế đều bình đẳng về cơ hội học tập.
2. Nhà nước thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục, tạo môi trường giáo dục an toàn, bảo đảm giáo dục hòa nhập, tạo điều kiện để người học phát huy tiềm năng, năng khiếu của mình.
3. Nhà nước ưu tiên, tạo điều kiện cho người học là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt theo quy định của Luật Trẻ em, người học là người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật, người học thuộc hộ nghèo và hộ cận nghèo thực hiện quyền và nghĩa vụ học tập.”
Theo quy định trên giúp chúng ta hiểu được học tập vừa là quyền, vừa là nghĩa vụ của công dân, được pháp luật bảo đảm và tôn trọng như một nguyên tắc nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Quy định này thể hiện rõ quan điểm của Nhà nước Việt Nam về việc coi giáo dục là yếu tố then chốt để phát triển con người, nâng cao dân trí và xây dựng xã hội công bằng, văn minh.
Cụ thể, mọi công dân không phân biệt dân tộc, giới tính, tôn giáo, tín ngưỡng, địa vị xã hội, hoàn cảnh kinh tế hay các đặc điểm cá nhân khác đều được bình đẳng về cơ hội tiếp cận giáo dục. Nguyên tắc này khẳng định tính nhân văn và tiến bộ của pháp luật giáo dục, bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội học tập trong suốt đời, phù hợp với khả năng, nhu cầu và điều kiện của mình.
Bên cạnh đó, Nhà nước có trách nhiệm thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục, thông qua việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hòa nhập, khuyến khích người học phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất và tiềm năng cá nhân. Đặc biệt, Nhà nước còn có chính sách ưu tiên và hỗ trợ đối với các nhóm yếu thế, bao gồm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, người khuyết tật, người thuộc hộ nghèo và cận nghèo, nhằm bảo đảm những đối tượng này được tiếp cận đầy đủ và thực hiện hiệu quả quyền học tập của mình theo đúng quy định tại Luật Trẻ em và Luật Người khuyết tật.
Tóm lại, pháp luật không chỉ xác định rõ vị trí của học tập trong hệ quyền và nghĩa vụ của công dân, mà còn tạo cơ sở pháp lý quan trọng để thực hiện giáo dục toàn dân, không ai bị bỏ lại phía sau, qua đó góp phần xây dựng xã hội học tập, công bằng, tiến bộ và hội nhập.
Trân trọng./.
