Tổng sản phẩm trong nước là gì? Tổng sản phẩm trên địa bàn là gì? Việc tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước, chỉ tiêu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi được biết hằng quý điều có số liệu chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước, tổng sản phẩm trên địa bàn được công bố nhưng vẫn chưa hiểu rõ những thông tin này là gì và ai là chủ thể thực hiện. Do đó, thưa Luật sư, theo quy định của pháp luật hiện hành, tổng sản phẩm trong nước là gì? Tổng sản phẩm trên địa bàn là gì? Việc tổ chức thực hiện quy trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước, chỉ tiêu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quy định như thế nào? Kính mong Luật sư giải đáp thắc mắc giúp tôi.
MỤC LỤC
1. Tổng sản phẩm trong nước là gì?
2. Tổng sản phẩm trên địa bàn là gì?
Trả lời:
1. Tổng sản phẩm trong nước là gì?
Căn cứ mục 1 chỉ tiêu thống kê 0501 thuộc Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định số 94/2022/NĐ-CP ngày 07/11/2022 của Chính phủ về việc Quy định Nội dung chỉ tiêu thống kê thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia và quy trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước, chỉ tiêu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 94/2022/NĐ-CP”), tổng sản phẩm trong nước (sau đây gọi tắt là “GDP” – Gross Domestic Product) được định nghĩa như sau:
“0501. Tổng sản phẩm trong nước (GDP)
1. Khái niệm, phương pháp tính
Tổng sản phẩm trong nước là giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ cuối cùng được tạo ra của nền kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có nghĩa trong GDP không tính các giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ đã sử dụng ở các khâu trung gian trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. GDP biểu thị kết quả sản xuất do các đơn vị thường trú tạo ra trong lãnh thổ kinh tế của một quốc gia.
Nội dung tổng quát của GDP được xét dưới các góc độ khác nhau:
- Xét dưới góc độ sử dụng (chi tiêu): GDP là tổng cầu của nền kinh tế gồm tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư, tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước, tích lũy tài sản và chênh lệch xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ.
- Xét dưới góc độ thu nhập: GDP gồm thu nhập của người lao động từ sản xuất, thuế sản xuất, khấu hao tài sản cố định dùng cho sản xuất và giá trị thặng dư sản xuất trong kỳ.
- Xét dưới góc độ sản xuất: GDP bằng giá trị sản xuất trừ chi phí trung gian.
...”
Theo đó, GDP trước tiên được hiểu là giá trị của các sản phẩm vật chất và dịch vụ được tạo ra trong nền kinh tế. Tuy nhiên, giá trị này chỉ tính ở khâu cuối cùng khi sản phẩm, dịch vụ được tiêu thụ, sử dụng mà không tính ở các khâu trung gian. Đồng thời, tính toán tổng sản phẩm trong nước phải đặt trong một phạm vi khoảng thời gian nhất định, có thể là 1 quý, 6 tháng hoặc 1 năm…
Vậy, GDP đánh giá thực trạng của nền kinh tế thông qua những con số nhất định. Từ đó, cho phép nhận biết nền kinh tế đang trong tình trạng dư thừa hay thiếu hụt. Làm cơ sở thực hiện các biện pháp thúc đẩy hay kiềm chế hoặc loại bỏ các mối đe doạ lạm phát, suy thoái đang hiện hữu hoặc có thể xảy ra trong tương lai.
2. Tổng sản phẩm trên địa bàn là gì?
Căn cứ mục 1 chỉ tiêu thống kê T0501 thuộc Phụ lục I ban hành kèm theo Quyết định số 05/2023/QĐ-TTg ngày 24/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành Hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã định nghĩa tổng sản phẩm trên địa bàn (sau đây gọi tắt là “GRDP” – Gross Regional Domestic Product) như sau:
“T0501. Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP)
1. Khái niệm, phương pháp tính
Tổng sản phẩm trên địa bàn là giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ cuối cùng được tạo ra trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có nghĩa trong GRDP không tính các giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ đã sử dụng ở các khâu trung gian trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. GRDP biểu thị kết quả sản xuất do các đơn vị thường trú tạo ra trong lãnh thổ kinh tế của một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
…”
Như định nghĩa trên, GRDP là giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ được tạo ra cuối cùng mà không tính ở các khâu trung gian trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. Đồng thời, việc tính toán GRDP chỉ được giới hạn trong phạm vi địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và phải trong một khoảng thời gian cụ thể.
Mục đích của chỉ tiêu thống kê này là nhằm phản ánh kết quả sản xuất, thực trạng tình hình kinh tế tại phạm vi địa bàn cấp tỉnh. Từ đó, làm cơ sở so sánh, đánh giá giữa các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, so sánh tương quan với tổng sản phẩm trong nước và các hoạt động khác.
3. Việc tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước, chỉ tiêu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quy định như thế nào?
Tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu GDP, GRDP được quy định tại Điều 14 Nghị định số 94/2022/NĐ-CP như sau:
“Điều 14. Tổ chức thực hiện
1. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) chủ trì, phối hợp với bộ, ngành và địa phương:
a) Xây dựng, hoàn thiện các hình thức thu thập thông tin của các chỉ tiêu thống kê thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia;
b) Thu thập, tổng hợp, công bố thông tin thống kê thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia bảo đảm cung cấp số liệu thống kê đầy đủ, chính xác, kịp thời và đáp ứng yêu cầu so sánh quốc tế;
c) Ứng dụng công nghệ thông tin trong thu thập, khai thác, tổng hợp và biên soạn các chỉ tiêu thống kê quốc gia; quy trình biên soạn GDP, GRDP;
d) Hướng dẫn, kiểm tra và báo cáo kết quả thực hiện hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia; hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ thực hiện quy trình biên soạn GDP, GRDP và rà soát, đánh giá lại quy mô GDP, GRDP.
2. Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan:
a) Xây dựng, hoàn thiện các hình thức thu thập thông tin chỉ tiêu thống kê thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia được phân công;
b) Thu thập, tổng hợp, biên soạn các chỉ tiêu thống kê quốc gia được phân công;
c) Chia sẻ dữ liệu hành chính với cơ quan thống kê trung ương; chú trọng xây dựng, ký kết, thực hiện có hiệu quả quy chế trao đổi, chia sẻ thông tin giữa cơ quan thống kê trung ương với thống kê bộ, ngành;
d) Ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng hệ thống báo cáo thống kê điện tử; gửi báo cáo số liệu thống kê cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) theo quy định của pháp luật về thống kê.
3. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương:
a) Chỉ đạo sở, ban, ngành thu thập, tổng hợp và cung cấp thông tin cho cơ quan thống kê cấp tỉnh;
b) Sử dụng thống nhất số liệu, thông tin thống kê do cơ quan thống kê công bố trong công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương;
c) Ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng hệ thống báo cáo thống kê điện tử từ sở, ban, ngành cho cơ quan thống kê cấp tỉnh để thu thập, tổng hợp các chỉ tiêu thống kê quốc gia.
4. Tập đoàn, tổng công ty nhà nước có trách nhiệm thu thập, tổng hợp và cung cấp thông tin theo quy định của Nghị định này.”
* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ Mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về Cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
** Lưu ý: Tổng cục Thống kê được tổ chức lại thành Cục Thống kê thuộc cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính (căn cứ mục 1 Phần III Báo cáo số 219/BC-BNV ngày 11/01/2025 của Bộ Nội vụ về việc bổ sung, hoàn thiện phương án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Chính phủ và khoản 28 Điều 3 Nghị định số 29/2025/NĐ-CP ngày 24/02/2025 của Chính phủ về việc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính được sửa đổi bởi khoản 5 Điều 1 Nghị định số 166/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 29/2025/NĐ-CP ngày 24/02/2025 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính).
Theo đó, công tác tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu GDP, GRDP được quy định cho các chủ thể với những nhiệm vụ tương ứng như sau:
- Bộ Tài chính (Cục Thống kê) có vai trò chủ trì và có trách nhiệm phối hợp với bộ, ngành, địa phương trong các vấn đề về: thu thập thông tin, ứng dụng công nghệ thông tin, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ,…
- Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan trong phạm vi được phân công có nhiệm vụ thu thập thông tin, chia sẻ dữ liệu hành chính, gửi báo cáo số liệu thống kê,...
- Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có vai trò chỉ đạo sở, ban, ngành thu thập, tổng hợp và cung cấp thông tin cho cơ quan thống kê cấp tỉnh; các công tác đảm bảo sử dụng thống nhất dữ liệu tại địa phương,…
- Tập đoàn, tổng công ty nhà nước có trách nhiệm thu thập, tổng hợp và cung cấp thông tin theo các quy định liên quan.
Vậy, tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu GDP, GRDP có sự tham gia của nhiều chủ thể trong và ngoài bộ máy nhà nước. Giữa các cơ quan này có các nhiệm vụ, vai trò vừa mang tính độc lập vừa có sự liên kết, thống nhất hữu cơ, đan xen lẫn nhau. Bên cạnh đó, trong thời đại số hoá hiện nay, yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin và thống nhất số liệu trên nền tảng số đang là nhu cầu cơ bản, được pháp luật quy định. Các chủ thể trong tổ chức thực hiện Quy trình biên soạn chỉ tiêu GDP, GRDP cũng không phải ngoại lệ. Việc ứng dụng, sử dụng công nghệ thông tin trong hoạt động này sẽ làm nền tảng cho khả năng chia sẻ dữ liệu, công khai thông tin và các hoạt động khác trong thống kê được dễ dàng, đồng bộ.
Trân trọng./.
