Phân tích hàng hóa là gì? Giám định hàng hóa là gì? Kiểm định hải quan là gì? Quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Trong quá trình làm thủ tục nhập khẩu tại cảng Cát Lái, tôi tình cờ nhìn thấy cơ quan hải quan đanglấy mẫu hàng hóa trong lô hàng của một công ty để gửi đi phân tích, kiểm định tại cơ quan chuyên môn. Vì chỉ mới một vài lần làm thủ tục nhập khẩu nên tôi vẫn chưa nắm được trong trường hợp nào và đối tượng nào thì cơ quan hải quan sẽ có quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hoá như vậy. Do đó, tôi muốn hỏi Luật sư, quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa được thực hiện như thế nào theo quy định của pháp luật hiện hành? Kính mong Luật sư giải đáp thắc mắc giúp tôi.
MỤC LỤC
4. Quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa được thực hiện như thế nào?
Trả lời:
1. Phân tích hàng hóa là gì?
Sau khi lấy mẫu hàng hoá, việc phân tích hàng hoá là một giai đoạn quan trọng để nhận biết chính xác bản chất của hàng hoá nhằm phục vụ cho các mục đích khác nhau. Theo đó, định nghĩa của phân tích hàng hoá được quy định tại khoản 7 Điều 2 Thông tư số 14/2015/TT-BTC ngày 30/01/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn về phân loại hàng hóa, phân tích để phân loại hàng hóa; phân tích để kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu như sau:
“Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Thông tư này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
7. Phân tích hàng hóa là việc các tổ chức chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan hải quan phân tích mẫu hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu bằng máy móc, thiết bị kỹ thuật để xác định:
a) Thành phần, cấu tạo, tính chất lý, hóa, công dụng làm cơ sở phân loại hàng hóa theo Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam;
b) Các tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa theo tiêu chuẩn quốc gia do các cơ quan quản lý nhà nước ban hành hoặc tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chuyên ngành (kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm) làm căn cứ quyết định thông quan hàng hóa.
…”
Như vậy, phân tích hàng hoá có bản chất là hoạt động do các tổ chức chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan hải quan thực hiện nhằm xác định thành phần, cấu tạo, tính chất lý – hóa và công dụng của hàng hóa xuất nhập khẩu. Kết quả phân tích được sử dụng để phân loại hàng hóa theo Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam và kiểm tra chất lượng, an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế. Nói cách khác, việc phân tích hàng hóa không chỉ là một bước kỹ thuật trong quy trình nghiệp vụ hải quan mà còn là cơ sở pháp lý quan trọng để đảm bảo việc thông quan chính xác, đúng quy định.
Từ việc đảm bảo thực hiện hiệu quả hoạt động trên sẽ có ý nghĩa giúp nâng cao tính chính xác và minh bạch trong hoạt động hải quan, đặc biệt trong việc xác định mã số, trị giá và chất lượng hàng hóa. Thông qua phân tích hàng hóa, cơ quan hải quan có thể phòng ngừa gian lận thương mại, khai sai mã số, trốn thuế và đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng, môi trường bằng việc kiểm soát hàng hóa không đạt chuẩn. Ngoài ra, việc quy định rõ nội dung và mục đích của công tác phân tích hàng hóa còn tạo niềm tin cho doanh nghiệp và góp phần hiện đại hóa quản lý hải quan theo hướng khoa học, chuyên nghiệp.
2. Giám định hàng hóa là gì?
Bên cạnh tự phân tích hàng hoá, cơ quan hải quan có thể thực hiện trưng cầu giám định hàng hoá để phục vụ cho các mục đích của mình. Cụ thể, tại khoản 8 Điều 2 Thông tư số 14/2015/TT-BTC ngày 30/01/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn về phân loại hàng hóa, phân tích để phân loại hàng hóa; phân tích để kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu có định nghĩa về giám định hàng hoá như sau:
“Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Thông tư này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
8. Giám định hàng hóa là việc cơ quan hải quan trưng cầu giám định tại các tổ chức giám định theo quy định của pháp luật để phân tích, xác định cấu tạo, thành phần, tính chất lý, hóa, công dụng của hàng hóa theo yêu cầu của cơ quan hải quan để xác định tên hàng, áp mã số hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.”
Từ quy định trên, có thể hiểu giám định hàng hóa là hoạt động mà cơ quan hải quan trưng cầu các tổ chức giám định có đủ chức năng, năng lực theo quy định pháp luật để phân tích, xác định cấu tạo, thành phần, tính chất lý – hóa và công dụng của hàng hóa. Và việc trưng cầu này nhằm mục đích xác định tên hàng và áp mã số hàng hóa trong quá trình xuất khẩu, nhập khẩu. Khác với phân tích hàng hóa – do chính cơ quan hải quan thực hiện, giám định hàng hóa được tiến hành bởi tổ chức giám định độc lập, bảo đảm tính khách quan, chính xác và có giá trị pháp lý cao trong việc xác định bản chất của hàng hóa.
Rút ra từ phân tích trên, có thể thấy rằng giám định hàng hoá mang ý nghĩa quan trọng trong việc tăng cường tính minh bạch và công bằng trong hoạt động quản lý hải quan. Thông qua việc trưng cầu giám định từ các tổ chức chuyên môn độc lập, cơ quan hải quan có thể giảm thiểu sai sót, tranh chấp hoặc khiếu nại liên quan đến việc phân loại, áp mã hàng hóa và tính thuế. Đồng thời, quy định cũng góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát rủi ro, ngăn chặn hành vi gian lận thương mại và đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật thuế và hải quan, qua đó thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu minh bạch, lành mạnh.
3. Kiểm định hải quan là gì?
Định nghĩa kiểm định hải quan được đề cập tại khoản 2 Điều 1 Quy chế Kiểm định, phân tích hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu ban hành kèm theo Quyết định số 2999/QĐ-TCHQ ngày 06/9/2017 của Tổng cục Hải quan về việc ban hành quy chế kiểm định, phân tích hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu như sau:
“Điều 1. Giải thích từ ngữ
Tại Quy chế này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
2. Kiểm định hải quan là việc các đơn vị Kiểm định hải quan kiểm tra hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu bằng trang thiết bị kỹ thuật và các biện pháp nghiệp vụ để đối chiếu, xác định thực tế hàng hóa với: (1) nội dung khai báo hải quan và các nội dung theo quy định của pháp luật hải quan (2) xác định hàng hóa có đủ điều kiện xuất nhập khẩu theo quy định của pháp luật chuyên ngành nhằm mục đích kiểm tra hải quan.”
Như vậy, kiểm định hải quan là hoạt động do các đơn vị Kiểm định hải quan thực hiện nhằm kiểm tra thực tế hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thông qua trang thiết bị kỹ thuật và biện pháp nghiệp vụ. Mục đích của hoạt động này là đối chiếu, xác minh tính chính xác của nội dung khai báo hải quan so với thực tế hàng hóa, đồng thời kiểm tra sự phù hợp của hàng hóa với các quy định của pháp luật chuyên ngành về điều kiện xuất nhập khẩu.
Từ đó, có thể thấy rằng, kiểm định hải quan là một khâu kỹ thuật nghiệp vụ quan trọng trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan, bảo đảm rằng hàng hóa được thông quan đúng bản chất, đúng quy định và đúng đối tượng. Thông qua hoạt động này, sẽ nâng cao khả năng phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận thương mại, khai sai mã số, khai sai chủng loại, xuất xứ hoặc giá trị hàng hóa,… góp phần duy trì tính đúng đắn trong các hoạt động hải quan. Đồng thời, việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật trong kiểm định giúp chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, nâng cao năng lực giám sát rủi ro và tạo dựng niềm tin cho doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu, hướng tới một môi trường thương mại công bằng, minh bạch và hiện đại hóa hải quan.
4. Quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa được thực hiện như thế nào?
Quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa được thực hiện theo quy định tại Điều 30 Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/11/2019 của Bộ Tài chính về việc quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan được sửa đổi bởi khoản 4 Điều 2 Thông tư số 06/2024/TT-BTC ngày 29/01/2024 của Bộ Tài chính về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 81/2019/TT/BTC ngày 15/11/2019 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan như sau:
“Điều 30. Quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định hàng hóa
Căn cứ mức độ rủi ro đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu và các thông tin nghiệp vụ, cơ quan hải quan quyết định lấy mẫu phân tích, kiểm định và thông báo trên Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan như sau:
1. Rủi ro cao, rủi ro trung bình: Lấy mẫu phân tích, kiểm định, giám định.
2. Rủi ro thấp: Chưa thực hiện lấy mẫu phân tích, kiểm định, giám định; tiếp tục thực hiện đánh giá tuân thủ pháp luật, phân loại rủi ro cho kỳ đánh giá tiếp theo.”
Quy định nêu trên cho thấy, việc lấy mẫu hàng hóa để phân tích, kiểm định, giám định dựa trên mức độ rủi ro trong hoạt động xuất nhập khẩu và các thông tin nghiệp vụ hải quan. Theo đó:
- Hàng hóa thuộc nhóm rủi ro cao hoặc trung bình sẽ được cơ quan hải quan lấy mẫu để phân tích, kiểm định hoặc giám định, nhằm xác định rõ bản chất, thành phần, tính chất, và mục đích sử dụng thực tế của hàng hóa.
- Hàng hóa có mức rủi ro thấp: chưa thực hiện lấy mẫu phân tích, kiểm định, giám định ngay mà được tiếp tục theo dõi, đánh giá tuân thủ pháp luật, phân loại rủi ro trong các kỳ đánh giá sau.
Điều này thể hiện cách tiếp cận quản lý rủi ro có chọn lọc, giúp tập trung nguồn lực vào các đối tượng tiềm ẩn vi phạm cao, đồng thời tạo thuận lợi cho nhóm doanh nghiệp tuân thủ tốt. Qua đó, một mặt, giúp cơ quan hải quan phát hiện kịp thời hành vi khai sai mã HS, gian lận thuế, khai sai chất lượng hoặc bản chất hàng hóa,… góp phần chống thất thu ngân sách và bảo vệ thị trường nội địa. Mặt khác, việc miễn kiểm định đối với hàng hóa rủi ro thấp thể hiện chính sách quản lý linh hoạt, hiện đại, vừa giảm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp tuân thủ, vừa đảm bảo kiểm soát chặt chẽ đối tượng tiềm ẩn rủi ro, qua đó thúc đẩy thương mại hợp pháp và minh bạch.
Trân trọng./.
