Thanh tra chuyên ngành là gì? Áp dụng quản lý rủi ro là gì? Lựa chọn thanh tra chuyên ngành và áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Gần đây, có một đoàn thanh tra chuyên ngành thực hiện thanh tra đối với lô hàng thiết bị y tế nhập khẩu của chúng tôi ở cửa khẩu Lào Cai. Điều này tôi nhận thấy có sự khác biệt so với những lần trước khi hàng hoá nhập khẩu được thông quan nhanh chóng mà không chịu sự thanh tra nào. Vì vậy, tôi muốn hỏi Luật sư, theo quy định của pháp luật hải quan hiện hành thì lựa chọn thanh tra chuyên ngành được thực hiện ra sao? Kính mong Luật sư giải đáp thắc mắc giúp tôi.
MỤC LỤC
1. Thanh tra chuyên ngành là gì?
2. Áp dụng quản lý rủi ro là gì?
Trả lời:
1. Thanh tra chuyên ngành là gì?
Thanh tra chuyên ngành được hiểu là thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực.
Các vai trò chính của thanh tra chuyên ngành bao gồm:
- Giám sát và đảm bảo tuân thủ pháp luật chuyên ngành, góp phần giúp các quy định của pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh;
- Xem xét, đánh giá việc chấp hành các quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến ngành, lĩnh vực được thanh tra;
- Phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm, hành vi vi phạm pháp luật chuyên ngành, từ đó có biện pháp xử lý phù hợp hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý;
- Nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước: thông qua việc thanh tra, cơ quan quản lý có thể đánh giá đúng thực trạng, phát hiện hạn chế, bất cập trong cơ chế quản lý để kiến nghị khắc phục, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Nhà nước.
Như vậy, thanh tra chuyên ngành có ý nghĩa quan trọng trong nâng cao hiệu quả chấp hành, quản lý trong toàn bộ một ngành, lĩnh vực cụ thể. Đảm bảo rằng các hoạt động chuyên ngành được vận hành chính xác, nghiêm chỉnh và các hành vi vi phạm đều bị xử lý.
2. Áp dụng quản lý rủi ro là gì?
Quy định về áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan tạo điều kiện thuận lợi cũng như khuôn khổ cần thiết để công chức hải quan thực hiện nghiệp vụ. Hiện nay, áp dụng quản lý rủi ro được định nghĩa tại khoản 1 Điều 3 Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/11/2019 của Bộ Tài chính về việc quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
1. Áp dụng quản lý rủi ro là việc ứng dụng các nguyên tắc, quy trình, biện pháp, kỹ thuật nghiệp vụ quản lý rủi ro và các sản phẩm thông tin quản lý rủi ro để quyết định và thực hiện quyết định kiểm tra, giám sát hải quan, kiểm tra sau thông quan, thanh tra và các hoạt động nghiệp vụ khác.
…”
Theo đó, định nghĩa cho phép nhận diện công tác áp dụng quản lý rủi ro đồng nghĩa với việc ứng dụng các nguyên tắc, quy trình, biện pháp và kỹ thuật nghiệp vụ chuyên môn, cùng với các sản phẩm thông tin quản lý rủi ro để phục vụ cho việc ra quyết định và thực thi các hoạt động nghiệp vụ hải quan. Cho thấy rằng, áp dụng quản lý rủi ro là một hệ thống nghiệp vụ tổng thể, có tính khoa học và chủ động, được tích hợp vào mọi khâu của hoạt động hải quan như kiểm tra, giám sát, thanh tra và kiểm tra sau thông quan.
Từ đó, định nghĩa tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng quản lý rủi ro trong toàn bộ quy trình nghiệp vụ hải quan, bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và hiệu quả trong quản lý nhà nước về hải quan. Thể hiện nghiệp vụ quản lý rủi ro không mang tính cào bằng, thiếu trọng tâm mà phải trong khuôn khổ các nguyên tắc, biện pháp nhất định mang tính trọng điểm. Tập trung vào đối tượng, hàng hóa và hoạt động có nguy cơ cao để giảm thiểu chi phí, thời gian thông quan, đồng thời tăng cường khả năng phát hiện và ngăn chặn vi phạm pháp luật. Đây là bước tiến quan trọng trong hiện đại hóa hải quan, phù hợp với xu hướng quản lý tiên tiến trên thế giới.
3. Lựa chọn thanh tra chuyên ngành và áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác được thực hiện như thế nào?
Lựa chọn thanh tra chuyên ngành và áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác được thực hiện theo Điều 31 Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/11/2019 của Bộ Tài chính về việc quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan như sau:
“Điều 31. Lựa chọn thanh tra chuyên ngành và áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác
1. Lựa chọn thanh tra chuyên ngành
Căn cứ mức độ rủi ro trong hoạt động thanh tra chuyên ngành, cơ quan hải quan lựa chọn thanh tra chuyên ngành và thông báo trên Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan như sau:
a) Rủi ro cao, rủi ro trung bình: Lựa chọn thực hiện thanh tra chuyên ngành;
b) Rủi ro thấp: Chưa thực hiện thanh tra chuyên ngành, tiếp tục thực hiện đánh giá tuân thủ pháp luật, phân loại rủi ro cho kỳ đánh giá tiếp theo.
2. Áp dụng quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác
Căn cứ mức độ rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ khác và các thông tin nghiệp vụ, cơ quan hải quan quyết định áp dụng các biện pháp nghiệp vụ phù hợp theo chức năng, nhiệm vụ.”
Theo quy định trên, cơ quan hải quan căn cứ vào mức độ rủi ro và thông tin nghiệp vụ thực tế để ra quyết định tiến hành thanh tra chuyên ngành. Cụ thể:
- Đối tượng có mức rủi ro cao hoặc trung bình sẽ được lựa chọn thực hiện thanh tra chuyên ngành;
- Đối tượng rủi ro thấp sẽ chưa bị thanh tra mà tiếp tục được theo dõi, đánh giá giá tuân thủ pháp luật, phân loại rủi ro cho kỳ đánh giá tiếp theo.
Quy định này thể hiện tính chọn lọc và có cơ sở dữ liệu trong công tác thanh tra, giúp việc kiểm soát trở nên chính xác, có trọng tâm và tiết kiệm nguồn lực.
Ngoài ra, quy định còn cho phép cơ quan hải quan linh hoạt áp dụng quản lý rủi ro vào các hoạt động nghiệp vụ khác, phù hợp với chức năng và đặc thù từng lĩnh vực quản lý.
Nhìn chung, quy định có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả, tính minh bạch và tính khoa học của công tác thanh tra, kiểm soát hải quan. Việc lựa chọn đối tượng thanh tra dựa trên mức độ rủi ro giúp tránh tình trạng thanh tra tràn lan, chồng chéo hoặc gây phiền hà cho doanh nghiệp. Đồng thời, tập trung nguồn lực vào các trường hợp có nguy cơ vi phạm cao, qua đó nâng cao hiệu quả phòng, chống gian lận thương mại, trốn thuế và vi phạm pháp luật hải quan. Mặt khác, khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ pháp luật để được xếp loại rủi ro thấp, tạo điều kiện thuận lợi trong hoạt động xuất nhập khẩu.
Trân trọng./.
