Phế liệu là gì? Phế phẩm là gì? Quyết định phương thức giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm trong hoạt động quản lý hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu, hàng hóa của doanh nghiệp chế xuất được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Công ty tôi là doanh nghiệp chế xuất chuyên sản xuất linh kiện nhựa xuất khẩu. Trong quá trình sản xuất, công ty phát sinh một lượng lớn phế liệu và phế phẩm không thể tái sử dụng. Để tuân thủ quy định về quản lý hải quan, công ty đã gửi văn bản đề nghị được tiêu hủy phế liệu, phế phẩm tại khu công nghiệp nơi doanh nghiệp đặt nhà máy. Tuy nhiên, hiệntôi vẫn chưa rõ cơ quan hải quan sẽ áp dụng phương thức giám sát việc tiêu hủy này như thế nào - liệu có cần cử cán bộ hải quan trực tiếp giám sát tại hiện trường hay được phép áp dụng hình thức giám sát khác như quay video, báo cáo kết quả tiêu hủy. Vì vậy, tôi muốn hỏi Luật sư, quyết định phương thức giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm trong hoạt động quản lý hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu, hàng hóa của doanh nghiệp chế xuất được thực hiện như thế nào theo quy định của pháp luật hiện hành? Kính mong Luật sư giải đáp thắc mắc giúp tôi.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Phế liệu là gì?
Các hoạt động khác nhau của con người điều để lại những dấu vết nhất định và một trong số đó được gọi là phế liệu. Định nghĩa của thuật ngữ này được đề cập tại khoản 27 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
27. Phế liệu là vật liệu được thu hồi, phân loại, lựa chọn từ những vật liệu, sản phẩm loại ra trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc tiêu dùng để sử dụng làm nguyên liệu cho một quá trình sản xuất khác.
…”
Theo đó, phế liệu có nguồn gốc từ những vật liệu, sản phẩm loại ra trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc tiêu dùng, được thu hồi, phân loại, lựa chọn nhằm mục đích làm nguyên liệu cho một quá trình sản xuất khác. Điều này thể hiện phế liệu không phải là những sản phẩm đã hết giá trị sử dụng mà vẫn chứa đựng những lợi ích kinh tế nhất định và việc tận dụng hiệu quả nguồn phế liệu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế tuần hoàn và tiết kiệm tài nguyên.
Ngoài ra, việc xác định rõ phế liệu còn giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý phân biệt được hoạt động tái chế hợp pháp với hành vi nhập khẩu hoặc xử lý chất thải trái phép. Từ đó, tăng cường kiểm soát ô nhiễm và giảm gánh nặng môi trường. Đặc biệt, đối với công chức trong ngành hải quan khi hoạt động của các chủ thể trong lĩnh vực này có vai trò quản lý quá trình đưa phế liệu vào và ra lãnh thổ Việt Nam thì còn cần hơn sự kiểm soát, quản lý hiệu quả từ chính các khu vực biên giới, ranh giới hải quan.
2. Phế phẩm là gì?
Phế phẩm được hiểu là các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn xuất khẩu và bị loại bỏ trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
Đặc điểm chính của phế phẩm bao gồm:
- Là sản phẩm hoàn chỉnh nhưng không đạt chất lượng hoặc bán hoàn chỉnh: đây là tiêu chí quan trọng nhất để phân biệt phế phẩm với sản phẩm chính phẩm.
- Bị loại bỏ khỏi quy trình chính, nói cách khác không thể sử dụng cho mục đích ban đầu hoặc bán ra thị trường như sản phẩm đạt tiêu chuẩn.
- Còn có thể có giá trị sử dụng khác: mặc dù không dùng được như sản phẩm chính, phế phẩm vẫn có thể được tận dụng để làm nguyên liệu cho quá trình sản xuất khác hoặc cần phải tiêu hủy.
Như vậy, phế phẩm khác với phế liệu ở tính hoàn chỉnh về mặt cấu tạo, cấu hình, thay vì chỉ là những vật liệu có được từ những sản phẩm loại ra đó. Tuy nhiên, điểm chung nhất của phế liệu và phế phẩm là điều cần sự kiểm soát nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực đối với môi trường, kinh tế - xã hội của một quốc gia.
3. Quyết định phương thức giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm trong hoạt động quản lý hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu, hàng hóa của doanh nghiệp chế xuất được thực hiện như thế nào?
Quyết định phương thức giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm trong hoạt động quản lý hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu, hàng hóa của doanh nghiệp chế xuất được thực hiện theo quy định tại Điều 31a Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/11/2019 của Bộ Tài chính về việc quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan được bổ sung bởi khoản 14 Điều 1 Thông tư số 06/2024/TT-BTC ngày 29/01/2024 của Bộ Tài chính về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 81/2019/TT/BTC ngày 15/11/2019 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan như sau:
“Điều 31a. Quyết định phương thức giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm trong hoạt động quản lý hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu, hàng hóa của doanh nghiệp chế xuất
Căn cứ mức độ rủi ro trong quá trình giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm, các thông tin tại văn bản của người khai hải quan gửi về phương án sơ hủy, tiêu hủy nguyên liệu, vật tư, máy móc, thiết bị, phế liệu, phế phẩm và các thông tin nghiệp vụ tại thời điểm ra quyết định, cơ quan hải quan quyết định việc giám sát và thông báo trên Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan như sau:
1. Rủi ro cao: Thực hiện giám sát trực tiếp.
2. Rủi ro trung bình, thấp: Thực hiện giám sát bằng phương tiện, thiết bị kỹ thuật.”
Theo quy định trên, cơ quan hải quan căn cứ vào:
- Mức độ rủi ro trong quá trình giám sát việc tiêu hủy phế liệu, phế phẩm;
- Các thông tin tại văn bản của người khai hải quan gửi về phương án sơ hủy, tiêu hủy nguyên liệu, vật tư, máy móc, thiết bị, phế liệu, phế phẩm;
- Các thông tin nghiệp vụ tại thời điểm ra quyết định.
Để từ đó, quyết định việc giám sát và thông báo trên Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan đối với từng mức độ rủi ro như sau:
- Đối với rủi ro cao, cơ quan hải quan trực tiếp giám sát quá trình tiêu hủy;
- Đối với rủi ro trung bình và thấp, việc giám sát được thực hiện thông qua phương tiện, thiết bị kỹ thuật.
Nhìn chung, quy định này có ý nghĩa quan trọng trong việc ngăn chặn gian lận thương mại, thất thoát nguyên liệu và ô nhiễm môi trường trong hoạt động tiêu hủy phế liệu, phế phẩm. Việc phân loại mức độ rủi ro để áp dụng hình thức giám sát phù hợp giúp cơ quan hải quan tối ưu nguồn lực, đồng thời nâng cao tính tuân thủ của doanh nghiệp. Góp phần đảm bảo minh bạch, kiểm soát chặt chẽ quy trình tiêu hủy, qua đó bảo vệ môi trường và duy trì kỷ cương trong quản lý hải quan.
Trân trọng./.
