Trách nhiệm của Bộ Tài chính đối với tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là người đại diện cho một tổ chức đang chuẩn bị hồ sơ thành lập quỹ xã hội hoạt động liên tỉnh; trong quá trình rà soát hồ sơ, chúng tôi nhận thấy các quy định về quản lý, giám sát tài chính của quỹ do Bộ Tài chính đảm nhiệm. Xin luật sư cho biết cụ thể trách nhiệm của Bộ Tài chính đối với tổ chức và hoạt động tài chính của các quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?
MỤC LỤC
2. Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Trách nhiệm của Bộ Tài chính đối với tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thực hiện như thế nào?
Trách nhiệm của Bộ Tài chính đối với tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định tại Điều 46 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25/11/2019 của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2019/NĐ-CP”) được sửa đổi bởi khoản 21 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CPngày 23/10/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP(sau đây gọi tắt là “Nghị định số 136/2024/NĐ-CP”) như sau:
“Điều 46. Trách nhiệm của Bộ Tài chính
1. Hướng dẫn kế toán các quỹ xã hội, quỹ từ thiện thực hiện theo quy định của pháp luật về kế toán.
2. Bộ Tài chính thực hiện thanh tra, kiểm tra, giải quyết, khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm về quản lý tài chính đối với các khoản kinh phí do ngân sách nhà nước hỗ trợ (nếu có) theo quy định tại khoản 3 Điều 35 Nghị định này; việc chấp hành quy định của pháp luật về thuế và chế độ kế toán.”
Dẫn chiếu đến quy định tại khoản 3 Điều 35 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi khoản 2 Điều 2 Nghị định số 136/2024/NĐ-CPnhư sau:
“Điều 35. Nguồn thu của quỹ
3. Kinh phí do ngân sách nhà nước hỗ trợ (nếu có), bao gồm:
a) Thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước giao;
b) Thực hiện các dịch vụ công, đề tài nghiên cứu khoa học, các chương trình mục tiêu, đề án do Nhà nước đặt hàng.”
Từ quy định trên có thể thấy, Bộ Tài chính không trực tiếp quản lý toàn bộ hoạt động của quỹ mà chủ yếu chịu trách nhiệm về phương diện tài chính – kế toán, một lĩnh vực có ý nghĩa then chốt đối với sự minh bạch và bền vững của các tổ chức xã hội. Cụ thể, Bộ có nhiệm vụ hướng dẫn hệ thống kế toán áp dụng cho quỹ, giúp các tổ chức ghi chép, phản ánh đầy đủ và chính xác tình hình thu – chi, tài sản và nguồn vốn. Đây là cơ sở để bảo đảm mọi hoạt động tài chính của quỹ được thực hiện đúng pháp luật, thuận tiện cho việc kiểm tra, giám sát và công khai trước xã hội.
Bên cạnh vai trò hướng dẫn, Bộ Tài chính còn có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong các hoạt động tài chính của quỹ, đặc biệt là đối với các khoản kinh phí có nguồn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Điều này thể hiện sự kiểm soát chặt chẽ nhằm tránh thất thoát, lạm dụng hoặc sử dụng sai mục đích nguồn lực công. Đồng thời, Bộ cũng có trách nhiệm bảo đảm việc chấp hành quy định pháp luật về thuế và chế độ kế toán, qua đó tạo khuôn khổ minh bạch, công bằng giữa các quỹ và bảo đảm nguyên tắc “công khai – trách nhiệm – tuân thủ” trong hoạt động tài chính xã hội.
Từ nội dung trên có thể khẳng định rằng Bộ Tài chính giữ vai trò trọng yếu trong việc bảo đảm tính minh bạch, chuẩn mực và liêm chính tài chính của các quỹ xã hội, quỹ từ thiện. Trách nhiệm của Bộ không chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn chế độ kế toán mà còn thể hiện ở việc kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm liên quan đến quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính. Nhờ đó, hoạt động của các quỹ không chỉ tuân thủ pháp luật mà còn góp phần củng cố niềm tin của xã hội vào tính minh bạch và nhân văn của các hoạt động thiện nguyện – nơi những giá trị tốt đẹp được lan tỏa trên nền tảng của sự minh bạch và trách nhiệm.
2. Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?
Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ được quy định tại Điều 3 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi khoản 1 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CP cụ thể như sau:
“Điều 3. Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ
Quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích hỗ trợ, khuyến khích phát triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng, từ thiện, nhân đạo.”
Vậy nên, mục đích tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện là nhằm phục vụ lợi ích cộng đồng, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội và phát triển bền vững của đất nước, hoàn toàn không vì mục tiêu lợi nhuận. Cụ thể, các quỹ này được thành lập để huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực xã hội một cách hợp pháp, minh bạch nhằm hỗ trợ, khuyến khích và thúc đẩy sự phát triển của nhiều lĩnh vực thiết yếu như triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng, từ thiện, nhân đạo.
Quỹ xã hội và quỹ từ thiện đóng vai trò là công cụ xã hội hóa quan trọng, giúp kết nối giữa Nhà nước, tổ chức và công dân trong việc chung tay đóng góp cho sự phát triển toàn diện của xã hội, đồng thời thể hiện sâu sắc tinh thần nhân văn, tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam.
Trân trọng./.
