Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là người sáng lập một quỹ xã hội được thành lập và hoạt động trong phạm vi tỉnh, với mục tiêu hỗ trợ học sinh nghèo vượt khó và thực hiện các chương trình thiện nguyện tại địa phương. Trong quá trình hoạt động, quỹ của tôi có nhu cầu sửa đổi điều lệ, mở rộng quy mô và cần được hướng dẫn về việc công khai báo cáo tài chính cũng như tuân thủ quy định pháp luật liên quan. Tôi được biết các nội dung này thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, nhưng chưa rõ cơ quan này có trách nhiệm cụ thể như thế nào trong việc quản lý, hướng dẫn, kiểm tra và hỗ trợ hoạt động của quỹ. Xin luật sư cho tôi hỏi, trong trường hợp này, trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thực hiện ra sao?
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được thực hiện như thế nào?
Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định tại Điều 48 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25/11/2019 của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2019/NĐ-CP”) được sửa đổi bởi khoản 23 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CPngày 23/10/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP như sau:
“Điều 48. Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh
1. Tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn các sở, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã, các quỹ và tổ chức, công dân tại địa phương thi hành pháp luật về quỹ.
2. Quản lý, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về quỹ và điều lệ quỹ, tổ chức, hoạt động của quỹ hoạt động trong phạm vi tỉnh và kiến nghị xử lý vi phạm (nếu có) đối với chi nhánh, văn phòng đại diện của quỹ hoạt động trong phạm vi toàn quốc hoặc liên tỉnh đặt tại địa phương.
3. Chỉ đạo các sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã trong việc quản lý quỹ.
4. Tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về quỹ ở địa phương và người làm việc tại quỹ.
5. Khen thưởng hoặc đề nghị cấp có thẩm quyền khen thưởng đối với quỹ, tổ chức, cá nhân có thành tích trong hoạt động của quỹ ở địa phương theo quy định của pháp luật.
6. Quy định, hướng dẫn, tạo điều kiện hỗ trợ hoạt động của quỹ ở địa phương.
7. Giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm có liên quan đến quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và hoạt động công vụ của cán bộ, công chức của đơn vị thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh liên quan đến quỹ theo quy định của pháp luật.
8. Hàng năm, tổng hợp, báo cáo Bộ Nội vụ về tình hình tổ chức, hoạt động và quản lý quỹ hoạt động trong phạm vi tỉnh, huyện, xã, trong đó có hoạt động của chi nhánh, văn phòng đại diện của quỹ hoạt động trong phạm vi toàn quốc hoặc liên tỉnh đặt tại địa phương.
9. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định của pháp luật về kế toán; kiểm tra hoạt động tài chính, tài sản, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý các vi phạm về tài sản, tài chính, kế toán đối với quỹ hoạt động trong phạm vi tỉnh.
10. Cập nhật cơ sở dữ liệu hội theo phân cấp quản lý; phối hợp trong xây dựng, vận hành và quản lý cơ sở dữ liệu về hội hoạt động trong phạm vi tỉnh, huyện, xã.
11. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện thẩm quyền theo quy định tại khoản 2 Điều 18 Nghị định này.
12. Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.”.
Lưu ý: Từ ngày 01/07/2025, trách nhiệm quản lý nhà nước đối với quỹ xã hội, quỹ từ thiện của Ủy ban nhân dân cấp huyện do Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện theo quy định tại Điều 48a Nghị định số 93/2019/NĐ-CP được bổ sung bởi khoản 24 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CPngày 23/10/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP và Điều 58 Nghị định số 129/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Nội vụ.
Từ quy định nêu trên có thể thấy, pháp luật đã trao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh vai trò trung tâm trong quản lý nhà nước về quỹ trên phạm vi địa phương, vừa mang tính hành chính, vừa thể hiện trách nhiệm bảo đảm cho quỹ hoạt động đúng pháp luật và đúng mục đích nhân đạo.
Trong đó, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chịu trách nhiệm toàn diện từ khâu tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và người làm việc tại quỹ, qua đó hình thành cơ chế quản trị đồng bộ, thống nhất giữa các cấp chính quyền. Cơ quan này còn có nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, khen thưởng hoặc xử lý vi phạm, bảo đảm mọi hoạt động của quỹ diễn ra công khai, minh bạch và đúng định hướng. Việc tổng hợp, báo cáo tình hình hoạt động hằng năm cho Bộ Nội vụ cũng giúp tạo nên cơ sở dữ liệu thống nhất phục vụ công tác giám sát và hoạch định chính sách quốc gia về lĩnh vực quỹ xã hội, quỹ từ thiện.
Như vậy, có thể thấy trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh không chỉ là cơ chế quản lý mang tính hành chính mà còn là sự bảo đảm về mặt thể chế để hoạt động nhân đạo tại địa phương được phát triển bền vững, phù hợp với trật tự pháp luật và lợi ích cộng đồng. Qua đó, mỗi quyết định quản lý của cơ quan nhà nước địa phương không chỉ thể hiện năng lực quản trị mà còn phản ánh tinh thần phục vụ, đồng hành cùng các tổ chức thiện nguyện trong hành trình lan tỏa giá trị nhân văn của pháp luật.
2. Các hành vi nào bị nghiêm cấm trong việc thành lập và tổ chức các hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện?
Trong hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện, yếu tố minh bạch, trung thực và đúng mục đích nhân đạo là điều kiện tiên quyết để bảo đảm uy tín và niềm tin của cộng đồng. Để kiểm soát và ngăn chặn việc lợi dụng danh nghĩa từ thiện nhằm trục lợi hoặc thực hiện các hành vi trái pháp luật, Điều 9 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP đã quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, làm cơ sở pháp lý quan trọng cho việc quản lý hoạt động của các quỹ.
“Điều 9. Các hành vi bị nghiêm cấm
Nghiêm cấm lợi dụng việc thành lập và tổ chức các hoạt động của quỹ để thực hiện các hành vi sau:
1. Làm ảnh hưởng đến uy tín của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân, cộng đồng; gây phương hại đến lợi ích quốc gia, an ninh, quốc phòng, khối đại đoàn kết dân tộc.
2. Xâm hại đạo đức xã hội, thuần phong, mỹ tục, truyền thống, bản sắc dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo.
3. Tư lợi, gian dối về tài chính trong quá trình thành lập quỹ và quỹ hoạt động.
4. Rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hoạt động trái pháp luật.
5. Làm giả, tẩy xóa, chuyển nhượng, cho thuê, cho mượn, cầm cố, thế chấp giấy phép thành lập quỹ dưới bất kỳ hình thức nào.
6. Sử dụng ngân sách nhà nước, sử dụng hoặc hỗ trợ tài sản được ngân sách nhà nước giao hoặc có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước để tham gia góp tài sản thành lập quỹ.”
Những quy định này thể hiện rõ ràng chủ trương của Nhà nước trong việc bảo vệ tính liêm chính của hoạt động xã hội. Mọi hành vi có thể gây tổn hại đến uy tín của Nhà nước, phương hại đến lợi ích quốc gia, xâm phạm đạo đức xã hội hoặc thuần phong mỹ tục đều bị loại trừ khỏi phạm vi cho phép. Điều đó cho thấy, việc thành lập và vận hành quỹ không chỉ mang tính pháp lý mà còn là hoạt động gắn liền với đạo đức và trách nhiệm xã hội.
Bên cạnh đó, các hành vi gian dối về tài chính, tư lợi, rửa tiền hoặc tài trợ cho các hoạt động bất hợp pháp là những nguy cơ làm biến chất bản chất nhân đạo của quỹ. Pháp luật đặt ra lệnh cấm tuyệt đối đối với các hành vi này nhằm ngăn chặn việc lợi dụng tấm lòng thiện nguyện của xã hội để thực hiện mục đích cá nhân. Việc cấm sử dụng ngân sách nhà nước để góp tài sản thành lập quỹ còn thể hiện nguyên tắc độc lập tài chính, tránh chồng chéo lợi ích giữa khu vực công và tư trong hoạt động thiện nguyện.
Có thể thấy, những giới hạn pháp lý được đặt ra không chỉ để xử lý hành vi vi phạm mà còn hướng đến việc bảo đảm sự trong sạch, minh bạch và chuẩn mực đạo đức của hoạt động từ thiện. Mỗi tổ chức khi tham gia vào lĩnh vực này đều phải nhận thức rằng, lòng nhân ái chỉ có giá trị thực sự khi được thực hiện đúng pháp luật và vì lợi ích cộng đồng. Tuân thủ các quy định cấm chính là cách bảo vệ uy tín của tổ chức và giữ gìn niềm tin xã hội đối với những giá trị nhân văn mà hoạt động quỹ hướng tới.
Trân trọng./.
