Thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Mẹ tôi vừa mới qua đời cách đây không lâu, bố tôi thì đã mất từ nhiều năm trước. Sau khi mẹ mất, các anh em của tôi mới cùng nhau bàn lại về di sản thừa kế theo di chúc của mẹ để lại. Trong di chúc mà mẹ tôi để lại, có nội dung về việc để lại một phần di sản để mong mỏi tôi đứng ra sáng lập một quỹ từ thiện mổ tim cho trẻ em bị dị tật bẩm sinh. Anh em chúng tôi hoàn toàn bất ngờ với thông tin này bởi mẹ tôi chưa tiết lộ trước đó bao giờ. Chúng tôi chỉ biết khi sinh thời mẹ tôi hay tham gia các hoạt động thiện nguyện giúp người. Vấn đề này rất lạ lẫm với chúng tôi và chúng tôi rất mong muốn hoàn thành tâm nguyện này của mẹ. Vì vậy, Luật sư hãy cho tôi biết việc thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản được quy định như thế nào?
MỤC LỤC
1. Quỹ xã hội là gì? Quỹ từ thiện là gì?
Trả lời:
1. Quỹ xã hội là gì? Quỹ từ thiện là gì?
Căn cứ theo khoản 2, 3 Điều 4 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25/11/2019 của Chính phủ về việc tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện (“Nghị định số 93/2019/NĐ-CP”) được sửa đổi bởi điểm a khoản 2 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CP ngày 23/10/2024 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 93/2019/NĐ quy định về định nghĩa của “quỹ xã hội” và “quỹ từ thiện” như sau:
“Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
2. Quỹ xã hội: Là quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích hỗ trợ và khuyến khích phát triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng.
3. Quỹ từ thiện: Là quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích từ thiện, nhân đạo; hỗ trợ khắc phục sự cố do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn và các đối tượng khác thuộc diện khó khăn, yếu thế cần sự trợ giúp của xã hội.”
Từ các quy định trên, có thể thấy quỹ xã hội và quỹ từ thiện đều là những tổ chức phi lợi nhuận được thành lập nhằm phục vụ lợi ích chung của cộng đồng, song mục tiêu hoạt động và phạm vi hỗ trợ có sự khác biệt rõ rệt. Cụ thể, quỹ xã hội hướng đến việc hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển bền vững trên nhiều lĩnh vực như văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường và các hoạt động vì cộng đồng nói chung. Trong khi đó, quỹ từ thiện tập trung vào mục tiêu nhân đạo, cứu trợ và giúp đỡ trực tiếp các cá nhân, nhóm người hoặc cộng đồng gặp khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn hay thuộc diện yếu thế trong xã hội.
Theo đó, xét về bản chất pháp lý, cả hai loại quỹ này đều là tổ chức xã hội hoạt động không vì lợi nhuận, thể hiện chính sách của Nhà nước trong việc khuyến khích sự tham gia của nhân dân và tổ chức xã hội vào công tác an sinh, phát triển xã hội và nhân đạo.
Việc phân định rạch ròi giữa “quỹ xã hội” và “quỹ từ thiện” giúp đảm bảo tính minh bạch, đúng mục tiêu hoạt động và hiệu quả quản lý nhà nước đối với các nguồn lực xã hội hóa, đồng thời góp phần phát huy truyền thống tương thân tương ái, chung tay xây dựng cộng đồng văn minh, nhân ái và phát triển bền vững.
2. Thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản được quy định như thế nào?
Căn cứ theo Điều 13 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP quy định về việc thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản như sau:
“Điều 13. Thành lập quỹ theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản
1. Công dân, tổ chức Việt Nam được thừa kế theo di chúc hoặc được người hiến, tặng tài sản thành lập quỹ thì thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 11 Nghị định này và lập hồ sơ thành lập quỹ theo quy định tại Điều 15 Nghị định này gửi đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định tại Điều 18 Nghị định này. Trường hợp tài sản thành lập quỹ được thừa kế theo di chúc hoặc hiến, tặng đã đủ theo quy định tại Điều 14 Nghị định này thì không phải bổ sung thêm sáng lập viên. Trường hợp tài sản thành lập quỹ được thừa kế theo di chúc hoặc hiến, tặng chưa đủ theo quy định thì phải bổ sung thêm sáng lập viên và tài sản đóng góp cho đủ theo quy định.
2. Quỹ được thành lập theo di chúc hoặc hiến, tặng phải có bản sao di chúc, văn bản hiến, tặng có chứng thực theo quy định của pháp luật.
3. Quỹ được thành lập theo hợp đồng ủy quyền của tổ chức, cá nhân phải có hợp đồng ủy quyền có công chứng theo quy định của pháp luật.”
Từ quy định trên của Chính phủ, có thể thấy việc thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc thông qua việc hiến, tặng tài sản được pháp luật cho phép nhưng phải tuân thủ chặt chẽ các điều kiện về chủ thể, tài sản và trình tự thủ tục theo quy định.
Cụ thể, tổ chức hoặc công dân Việt Nam được nhận tài sản thông qua di chúc hoặc hiến, tặng để thành lập quỹ phải lập hồ sơ xin thành lập quỹ gửi đến cơ quan có thẩm quyền theo quy định tại Điều 15, Điều 18 của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP.
Trường hợp tài sản được thừa kế hoặc hiến, tặng đã đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Điều 14 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP thì không cần bổ sung sáng lập viên. Ngược lại, nếu giá trị tài sản chưa đủ điều kiện thành lập quỹ, người nhận phải bổ sung thêm sáng lập viên hoặc tài sản đóng góp cho đủ mức quy định. Đồng thời, hồ sơ thành lập quỹ phải có bản sao di chúc, văn bản hiến tặng có chứng thực hợp pháp hoặc hợp đồng ủy quyền có công chứng nhằm đảm bảo tính xác thực, minh bạch và hợp pháp của nguồn tài sản.
Vậy nên, quy định này thể hiện rõ nguyên tắc tôn trọng ý chí của người để lại di sản hoặc người hiến, tặng tài sản, đồng thời bảo đảm tính công khai, minh bạch và đúng pháp luật trong việc hình thành và vận hành quỹ xã hội, quỹ từ thiện. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm quyền tự do định đoạt tài sản của cá nhân, tổ chức, đồng thời tăng cường niềm tin xã hội đối với hoạt động nhân đạo, từ thiện được thực hiện thông qua các quỹ được Nhà nước công nhận và quản lý hợp pháp.
Nhằm giúp quý độc giả có cái nhìn toàn diện, sâu sắc hơn về các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản, chúng tôi xin trân trọng mời quý vị tham khảo thêm các bài viết chuyên đề chi tiết của từng vấn đề pháp lý liên quan đến được đăng tải trên website chính thức của chúng tôi.
Ở từng bài viết, nhóm biên tập và đội ngũ pháp lý đã tiến hành phân tích kỹ lưỡng và hệ thống hóa các quy định pháp luật liên quan đến nhiều nội dung quan trọng như:Sáng lập viên thành lập quỹ, tài sản đóng góp thành lập quỹ, hồ sơ thành lập quỹ, thẩm quyền giải quyết các thủ tục về quỹ,...
Các bài viết không chỉ bám sát cơ sở pháp lý mà còn được trình bày theo hướng khoa học, dễ hiểu, giúp người đọc dễ dàng áp dụng vào quá trình chuẩn bị và triển khai việc thành lập quỹ. Xin được thông tin tới bạn đọc, bởi trong khuôn khổ của một bài viết, chúng tôi sẽ chỉ có thể giới thiệu tổng quan các quy định liên quan đến thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo di chúc hoặc hiến, tặng tài sản mà chưa thể đi sâu phân tích toàn bộ các khía cạnh cụ thể.
Trân trọng./.
