1. Giải thích từ ngữ
Thông đồng, bao che cho người nộp thuế gây hậu quả nghiêm trọng được hiểu là hành vi cố ý của các cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm trong việc quản lý, thu thuế nhằm giúp người nộp thuế tránh hoặc giảm bớt nghĩa vụ thuế một cách trái pháp luật gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước, làm mất cân bằng trong hệ thống tài chính và gây bất công trong xã hội.
2. Tội danh
“Điều 223. Tội thông đồng, bao che cho người nộp thuế gây hậu quả nghiêm trọng
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn thực hiện một trong các hành vi sau đây, làm thất thoát tiền thuế phải nộp từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Thực hiện việc miễn thuế, giảm thuế, xóa nợ tiền thuế, xóa nợ tiền phạt, hoàn thuế không đúng quy định của Luật Quản lý thuế và các quy định khác của pháp luật về thuế;
b) Xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ thuế của người nộp thuế không đúng quy định của Luật Quản lý thuế và quy định khác của pháp luật về thuế.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm:
a) Vì vụ lợi;
b) Có tổ chức;
c) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
d) Làm thất thoát tiền thuế từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
3. Phạm tội gây thất thoát tiền thuế 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”
3. Cấu thành tội phạm
3.1. Khách thể của tội phạm
Tội phạm thông đồng, bao che cho người nộp thuế là một tội phạm mới, cụ thể hóa hành vi cố ý làm trái quy định của nhà nước về trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực thuế. Tội phạm này xâm phạm đến trật tự quản lý thuế, xâm phạm đến các quy định của nhà nước về thuế, gây ảnh hưởng đến hiệu lực quản lý thuế của nhà nước, ảnh hưởng đến ngân sách quốc gia.
Tội phạm này còn làm ảnh hưởng đến uy tín, ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan thuế, ảnh hưởng đến uy tín nhà nước.
3.2. Mặt khách quan của tội phạm
Mặt khách quan liên quan đến hành vi:
- Thông đồng với người nộp thuế để giảm thiểu nghĩa vụ thuế:Người có trách nhiệm quản lý hoặc thu thuế cố ý không thực hiện đúng quy định pháp luật, lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để hợp tác với người nộp thuế, nhằm giảm số thuế phải nộp một cách trái pháp luật.
Ví dụ: Một cán bộ thuế biết rằng một doanh nghiệp đã khai báo sai thu nhập để giảm số thuế phải nộp nhưng thay vì xử lý theo quy định, cán bộ này đã nhận tiền hối lộ từ doanh nghiệp và bỏ qua việc điều chỉnh khai báo thuế. Kết quả là doanh nghiệp chỉ phải nộp một phần nhỏ thuế so với nghĩa vụ thực tế.
- Bao che cho người nộp thuế bằng cách không báo cáo hoặc xử lý hành vi vi phạm:Cán bộ hoặc cơ quan có thẩm quyền không tiến hành kiểm tra, phát hiện và báo cáo các hành vi gian lận, trốn thuế của người nộp thuế, dù biết rõ vi phạm.
Ví dụ: Một nhân viên thuế phát hiện ra rằng một cá nhân đã khai man thu nhập để trốn thuế nhưng thay vì báo cáo hành vi này, nhân viên thuế đã bao che và không tiến hành bất kỳ hành động xử lý nào dẫn đến việc cá nhân đó không bị truy cứu trách nhiệm và tiếp tục gian lận thuế.
- Làm giả hoặc chỉnh sửa các tài liệu, sổ sách liên quan đến thuế: Cán bộ thuế hoặc người có trách nhiệm sử dụng chức vụ để làm sai lệch các tài liệu, sổ sách thuế của người nộp thuế, nhằm mục đích giảm số thuế phải nộp hoặc tránh bị phát hiện vi phạm.
Ví dụ: Một nhân viên kế toán của doanh nghiệp thông đồng với cán bộ thuế để sửa đổi sổ sách kế toán, làm giảm số tiền thu nhập chịu thuế, qua đó giảm số tiền thuế phải nộp. Cán bộ thuế sau đó ký xác nhận vào báo cáo tài chính đã bị làm giả mà không tiến hành kiểm tra.
- Thực hiện hoặc tham gia vào các hành vi cố ý vi phạm quy định về thuế để giúp người nộp thuế tránh hoặc giảm nghĩa vụ thuế: Cán bộ hoặc nhân viên thuế có hành động hoặc quyết định trực tiếp vi phạm quy định pháp luật nhằm giúp người nộp thuế trốn tránh nghĩa vụ thuế.
Ví dụ: Một cán bộ thuế biết rằng một doanh nghiệp đã thực hiện các giao dịch ảo để giảm số thuế phải nộp nhưng vẫn phê duyệt hồ sơ khai thuế mà không tiến hành điều tra hoặc kiểm tra, giúp doanh nghiệp trốn thuế.
Hậu quả của tội phạm:
- Thiệt hại tài chính cho nhà nước:Hành vi thông đồng, bao che cho người nộp thuế trực tiếp làm giảm nguồn thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến các chương trình và dự án công cộng.
- Mất công bằng và lòng tin trong xã hội:Những hành vi này tạo ra sự bất công khi một số cá nhân hoặc tổ chức có thể trốn thuế hoặc nộp ít thuế hơn so với nghĩa vụ thực tế, trong khi những người khác phải tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ thuế của mình.
Ví dụ: Một doanh nghiệp lớn được bao che để nộp thuế ít hơn so với doanh nghiệp nhỏ khác tạo ra sự bất bình đẳng trong kinh doanh và cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường.
- Tạo điều kiện cho kinh tế ngầm phát triển: Việc không nộp đúng số thuế có thể làm gia tăng hoạt động kinh tế ngầm, nơi mà các giao dịch không được khai báo, làm méo mó thị trường và gây khó khăn cho quản lý kinh tế.
Ví dụ: Khi một phần lớn doanh nghiệp trốn thuế hoặc nộp thuế không đầy đủ, nó có thể dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh, làm giảm nguồn thu nhà nước và ảnh hưởng đến chính sách kinh tế vĩ mô.
3.3. Mặt chủ quan của tội phạm
Người thực hiện tội phạm với lỗi cố ý, có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián tiếp. Tức là người phạm tội hoàn toàn nhận thức được hành vi của mình là hành vi không được phép nhưng vẫn muốn thực hiện hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc dù không mong muốn nhưng vẫn có ý thức bỏ mặc cho hậu quả xảy ra.
Động cơ và mục đích không phải dấu hiệu bắt buộc của tội phạm. Thông thường người phạm tội này vì vụ lợi.
3.4. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội phạm này có thể là bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo Điều 21 Bộ luật Hình sự.
Tuy nhiên, cần có điều kiện đặc biệt là chủ thể phải là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan quản lý thuế.
Trân trọng./.