1. Giải thích từ ngữ

Cố ý làm trái quy định về phân phối tiền, hàng cứu trợ được hiểu là hành vi của người có trách nhiệm trong việc phân phối tiền, hàng cứu trợ nhưng đã cố ý vi phạm các quy định pháp luật, gây thiệt hại cho người dân hoặc cộng đồng được hưởng trợ giúp có thể bao gồm việc phân phối không đúng đối tượng, không đúng số lượng hoặc tham ô, chiếm đoạt tài sản cứu trợ.

2. Tội danh

“Điều 231. Tội cố ý làm trái quy định về phân phối tiền, hàng cứu trợ

1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái những quy định về phân phối tiền, hàng cứu trợ gây thiệt hại hoặc thất thoát tiền, hàng cứu trợ từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Có tổ chức;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Gây thiệt hại hoặc thất thoát tiền, hàng cứu trợ 300.000.000 đồng trở lên;

d) Gây ảnh hưởng xấu về an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Tội phạm này xâm phạm các quy định của Nhà nước về việc quản lý và phân phối tiền, hàng cứu trợ, qua đó xâm phạm đến quyền lợi của người được cứu trợ và ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan, tổ chức.

Đối tượng tác động của tội phạm này là tiền (tiền Việt Nam, ngoại tệ), hàng hóa (lương thực, thực phẩm, các loại nhu yếu phẩm khác) của Nhà nước, các tổ chức xã hội, cá nhân đóng góp để giúp đỡ những người đang lâm vào hoàn cảnh đặc biệt khó khăn như bị lũ lụt, bão lớn, lốc xoáy, tai nạn hoặc dịch bệnh,...

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan của tội này bao gồm các hành vi cụ thể sau:

- Phân phối sai đối tượng: Đây là hành vi mà người có trách nhiệm phân phối tiền, hàng cứu trợ đã cố ý lựa chọn hoặc phân phát cho những đối tượng không thuộc diện được nhận cứu trợ. Điều này có thể xảy ra khi cán bộ ưu tiên người thân quen hoặc cố tình bỏ qua các tiêu chuẩn pháp luật quy định để chọn đối tượng nhận cứu trợ.

Ví dụ: Sau một cơn bão lớn, một cán bộ phụ trách phân phối hàng cứu trợ tại địa phương đã cố ý không phát hàng cứu trợ cho những hộ gia đình nghèo bị thiệt hại nặng nề, mà thay vào đó, chỉ phân phát cho những người thân quen hoặc những người có mối quan hệ cá nhân với mình. Hành vi này không chỉ gây bất công mà còn làm mất đi ý nghĩa của việc cứu trợ.

- Không phân phối đúng số lượng hoặc chất lượng:Trong trường hợp này, người có trách nhiệm đã cố ý giảm số lượng hoặc thay đổi chất lượng hàng cứu trợ so với quy định hoặc so với những gì mà người dân được nhận. Hành vi này thường nhằm mục đích tư lợi cá nhân, chẳng hạn như giữ lại một phần để sử dụng cho bản thân hoặc bán ra thị trường.

Ví dụ: Một cán bộ trong quá trình phân phối thực phẩm cứu trợ sau một đợt lũ đã giảm bớt số lượng gạo trong mỗi phần quà, chỉ phát một nửa số lượng gạo quy định cho người dân. Phần gạo còn lại được cán bộ này giữ lại để bán ra ngoài lấy tiền. Hành vi này khiến người dân nhận được ít hơn số lượng họ đáng ra phải nhận, gây thiệt hại cho họ trong lúc khó khăn.

- Tham ô, chiếm đoạt tài sản cứu trợ: Hành vi này xảy ra khi người có trách nhiệm sử dụng các biện pháp gian dối như lập hồ sơ giả, khai khống số lượng người nhận cứu trợ, hoặc làm sai lệch thông tin để chiếm đoạt tiền hoặc hàng cứu trợ. Mục đích của hành vi này là chiếm đoạt tài sản cứu trợ cho mục đích cá nhân, thay vì phân phối đến những người cần trợ giúp.

Ví dụ: Một người phụ trách quỹ cứu trợ lập danh sách giả với các tên người nhận cứu trợ không tồn tại hoặc khai khống số lượng người cần cứu trợ để chiếm đoạt một số tiền lớn từ quỹ. Thay vì sử dụng số tiền này để hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai, người này đã chiếm đoạt tiền để sử dụng cho mục đích cá nhân. Hành vi này gây thiệt hại nghiêm trọng cho những người cần được giúp đỡ và làm mất lòng tin vào các chương trình cứu trợ.

Lưu ý: Người thực hiện hành vi trên chỉ cấu thành tội phạm nếu gây hậu quả nghiêm trọng như làm cho người dân trong vùng lũ do không nhận được lương thực và thuốc men cứu trợ mà bị chết đói hoặc bệnh tật nghiêm trọng.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội có lỗi cố ý trực tiếp. Họ nhận thức được mình đang làm trái quy định của Nhà nước về phân phối tiền, hàng cứu trợ nhưng vẫn thực hiện.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này có thể là bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo Điều 21 Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, người phạm tội còn thêm dấu hiệu có chức vụ, quyền hạn và có trách nhiệm trong việc phân phối tiền, hàng cứu trợ.

Trân trọng./.