Vốn vay là gì? Tài trợ là gì? Viện trợ là gì? Đóng góp không hoàn trả là gì? Đóng góp phải hoàn trả là gì? Ủy thác là gì? Nguyên tắc tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác được quy định như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là một người dân đang tìm hiểu về các nguồn vốn hỗ trợ cho phát triển kinh tế ở địa phương. Trong quá trình tìm hiểu, tôi thấy có nhiều khái niệm như vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp không hoàn trả, đóng góp phải hoàn trả và ủy thác, nhưng chưa hiểu rõ ý nghĩa và sự khác nhau giữa các loại này. Ngoài ra, tôi cũng muốn biết nguyên tắc tiếp nhận, quản lý và sử dụng các nguồn vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp và ủy thác được quy định như thế nào để bảo đảm công khai, minh bạch và đúng mục đích? Mong luật sư giải đáp giúp tôi, xin cảm ơn.

MỤC LỤC

1. Vốn vay là gì? Viện trợ là gì?

2. Tài trợ là gì? Đóng góp không hoàn trả là gì? Đóng góp phải hoàn trả là gì? Ủy thác là gì?

3. Nguyên tắc tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác được quy định như thế nào?

Trả lời:

1. Vốn vay là gì? Viện trợ là gì?

Hiện nay, pháp luật chưa có quy định cụ thể về khái niệm “vốn vay” và “viện trợ” trong hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên, có thể hiểu một cách khái quát như sau:

- Vốn vay được hiểu là phần vốn mà Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa huy động từ bên ngoài thông qua hình thức vay mượn để phục vụ cho các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nguồn vốn này được sử dụng nhằm phục vụ cho các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần mở rộng quy mô hoạt động và nâng cao hiệu quả hỗ trợ của Quỹ.

- Viện trợ được hiểu là hoạt động hỗ trợ không hoàn lại bằng tiền hoặc hàng hóa và dịch vụ mà bên cung cấp viện trợ dành cho Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa để phục vụ cho các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nguồn viện trợ này nhằm mục đích tăng cường năng lực tài chính của Quỹ, hỗ trợ trực tiếp cho các hoạt động phát triển, đào tạo, tư vấn và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Từ đó có thể thấy, dù khác nhau về bản chất, vốn vay mang tính hoàn trả, còn viện trợ là hỗ trợ không hoàn lại, nhưng cả hai đều đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung nguồn lực, thúc đẩy hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững.

2. Tài trợ là gì? Đóng góp không hoàn trả là gì? Đóng góp phải hoàn trả là gì? Ủy thác là gì?

Trong hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc huy động các nguồn lực tài chính từ xã hội đóng vai trò quan trọng nhằm bổ sung vốn, mở rộng phạm vi hỗ trợ và nâng cao hiệu quả hoạt động. Các hình thức như tài trợ, đóng góp và ủy thác là những công cụ hữu hiệu giúp Quỹ có thêm nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp. Căn cứ tại Điều 2 Thông tư số 08/2020/TT-BKHĐT ngày 13/11/2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn việc tiếp nhận tài trợ, đóng góp, nhận ủy thác của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa giải thích những thuật ngữ này như sau:

“Điều 2. Giải thích từ ngữ:

Tại Thông tư này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. “Tài trợ” là hoạt động hỗ trợ không hoàn lại bằng tiền hoặc hiện vật có nguồn gốc không thuộc ngân sách nhà nước với điều kiện, mục tiêu, đối tượng cụ thể của tổ chức, cá nhân (nhà tài trợ) cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ DNNVV quy định tại Khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) và Khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ (sau đây gọi tắt là Nghị định 39/2019/NĐ-CP).

2. “Đóng góp không hoàn trả” là hoạt động góp tiền hoặc hiện vật không phải hoàn trả của tổ chức, cá nhân (bên đóng góp) cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ DNNVV quy định tại Khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ DNNVV và Khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP.

3. “Đóng góp phải hoàn trả” là hoạt động góp tiền hoặc hiện vật của bên đóng góp cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ DNNVV quy định tại Khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ DNNVV và Khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP, mà Quỹ phải hoàn trả một phần hoặc toàn bộ khoản đóng góp và/hoặc lợi nhuận phát sinh từ khoản đóng góp.

4. “Ủy thác” là việc tổ chức, cá nhân (bên ủy thác) giao cho Quỹ (bên nhận ủy thác) khoản vốn bằng tiền để thực hiện các hoạt động hỗ trợ DNNVV quy định tại Khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ DNNVV và Khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP. Bên ủy thác chịu mọi rủi ro, bên nhận ủy thác được hưởng phí ủy thác.”

Dẫn chiếu đến khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017, khoản 1 Điều 36 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 39/2019/NĐ-CP”) như sau:

“Điều 20. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa

1. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, do Thủ tướng Chính phủ thành lập, thực hiện các chức năng sau đây:

a) Cho vay, tài trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị;

b) Tiếp nhận và quản lý nguồn vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.”

“Điều 36. Sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác

1. Căn cứ quy định của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế và thỏa thuận đã ký với tổ chức, cá nhân, Quỹ sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác và lợi nhuận phát sinh từ các nguồn vốn này (nếu có) để thực hiện các hoạt động sau:

a) Bổ sung vốn hoạt động cho Quỹ;

b) Cho vay, tài trợ vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của bên ủy thác, nhà tài trợ. Trường hợp bên ủy thác, nhà tài trợ không có quy định thì Quỹ thực hiện theo quy định tại Mục 1, Mục 2 và Mục 3 Chương III Nghị định này;

c) Thực hiện các hoạt động hỗ trợ tăng cường năng lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định tại Mục 4 Chương III Nghị định này.”

Theo đó, “Tài trợ” được hiểu là hoạt động hỗ trợ không hoàn lại bằng tiền hoặc hiện vật có nguồn gốc không thuộc ngân sách nhà nước với điều kiện, mục tiêu, đối tượng cụ thể của tổ chức, cá nhân (nhà tài trợ) cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 và khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP.

Tài trợ thể hiện tinh thần hợp tác, trách nhiệm xã hội và đồng hành của các tổ chức, cá nhân trong việc thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là nguồn lực quý giá giúp Quỹ triển khai các chương trình hỗ trợ như đào tạo, tư vấn, đổi mới công nghệ hay phát triển thị trường mà không phát sinh nghĩa vụ hoàn trả, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho doanh nghiệp phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, pháp luật phân biệt 02 hình thức đóng góp khác nhau:

- “Đóng góp không hoàn trả” được biết đến là hoạt động góp tiền hoặc hiện vật không phải hoàn trả của tổ chức, cá nhân (bên đóng góp) cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 và khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP. Đây là hình thức thể hiện tinh thần tự nguyện, chia sẻ vì cộng đồng, giúp Quỹ có thêm nguồn lực tài chính ổn định mà không phải hoàn trả, từ đó tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp nhỏ được tiếp cận hỗ trợ hơn.

- “Đóng góp phải hoàn trả” được hiểu là hoạt động góp tiền hoặc hiện vật của bên đóng góp cho Quỹ để thực hiện các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 và khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP, mà Quỹ phải hoàn trả một phần hoặc toàn bộ khoản đóng góp và/hoặc lợi nhuận phát sinh từ khoản đóng góp. Hình thức này mang tính đầu tư có hoàn vốn, tạo sự linh hoạt trong huy động vốn cho Quỹ. Nó vừa đảm bảo lợi ích cho bên đóng góp, vừa giúp Quỹ có thêm nguồn lực để triển khai các hoạt động hỗ trợ một cách chủ động và hiệu quả hơn.

Ngoài ra, thuật ngữ “Ủy thác” được giải thích là việc tổ chức, cá nhân (bên ủy thác) giao cho Quỹ (bên nhận ủy thác) khoản vốn bằng tiền để thực hiện các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khoản 1 Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 và khoản 1 Điều 36 Nghị định 39/2019/NĐ-CP. Bên ủy thác phải chịu mọi rủi ro, bên nhận ủy thác sẽ được hưởng phí ủy thác. Hình thức ủy thác cho phép các tổ chức, cá nhân có nguồn lực tài chính nhưng không có điều kiện trực tiếp thực hiện chương trình hỗ trợ có thể tham gia gián tiếp thông qua Quỹ. Cơ chế này vừa giúp huy động thêm vốn cho Quỹ, vừa đảm bảo tính chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả trong quản lý, sử dụng nguồn vốn.

Từ những nội dung trên có thể thấy, tài trợ, đóng góp và ủy thác là ba cơ chế huy động vốn quan trọng, góp phần đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Mỗi hình thức mang ý nghĩa riêng, tài trợ và đóng góp không hoàn trả thể hiện tính nhân văn, xã hội; đóng góp phải hoàn trả và ủy thác lại tạo cơ chế huy động vốn bền vững và có trách nhiệm. Tất cả cùng hướng tới mục tiêu chung là tăng cường năng lực hỗ trợ, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, góp phần vào tăng trưởng kinh tế quốc gia.

3. Nguyên tắc tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác được quy định như thế nào?

Trong quá trình hoạt động, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa không chỉ sử dụng nguồn vốn do Nhà nước cấp mà còn có thể tiếp nhận các nguồn vốn từ nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước dưới hình thức vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp hoặc ủy thác. Để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật, việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng các nguồn vốn này được quy định rõ tại Điều 34 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP như sau:

“Điều 34. Nguyên tắc tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác

1. Tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân bằng tiền hoặc hiện vật.

2. Việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng đối với vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác phải tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết. Việc nhận vốn ủy thác phải đảm bảo phù hợp với khả năng hoàn trả của Quỹ.

3. Không tiếp nhận vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác gây phương hại đến lợi ích quốc gia, an ninh, quốc phòng, vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hoạt động trái pháp luật.”

Nguyên tắc thứ nhất, việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân phải bằng tiền hoặc hiện vật. Quy định này mở rộng phạm vi và hình thức tiếp nhận nguồn lực cho Quỹ, giúp tăng tính linh hoạt trong hoạt động huy động vốn. Nhờ đó, Quỹ có thể tận dụng nhiều nguồn lực xã hội để phục vụ mục tiêu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong việc hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp.

Nguyên tắc thứ hai, việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng đối với vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác phải tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết. Đồng thời, việc nhận vốn ủy thác phải đảm bảo phù hợp với khả năng hoàn trả của Quỹ. Đây là nguyên tắc cốt lõi nhằm đảm bảo tính pháp lý, minh bạch và an toàn trong quản lý nguồn vốn. Việc tuân thủ các quy định pháp luật giúp Quỹ hoạt động đúng khuôn khổ, đồng thời việc xem xét khả năng hoàn trả thể hiện sự thận trọng, tránh rủi ro tài chính và bảo vệ tính bền vững của Quỹ trong dài hạn.

Nguyên tắc thứ ba, không được tiếp nhận vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác mà gây phương hại đến lợi ích quốc gia, an ninh, quốc phòng, vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hoạt động trái pháp luật. Sự ghi nhận này thể hiện tinh thần bảo vệ lợi ích quốc gia và an ninh tài chính, đồng thời đề cao tính liêm chính, minh bạch trong hoạt động của Quỹ. Đây là “lá chắn pháp lý” giúp ngăn chặn việc lợi dụng các khoản vốn hỗ trợ cho mục đích xấu, bảo đảm rằng mọi nguồn lực được huy động đều phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế lành mạnh và hợp pháp.

Như vậy, điều luật này đã đặt ra ba nguyên tắc quan trọng trong việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng các nguồn vốn vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác. Những nguyên tắc này không chỉ giúp Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa vận hành minh bạch, đúng pháp luật, mà còn đảm bảo nguồn lực được sử dụng an toàn, hiệu quả và vì lợi ích chung của quốc gia. Qua đó, Quỹ khẳng định vai trò là công cụ tài chính tin cậy của Nhà nước trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững.

Trân trọng./.