Rủi ro là gì? Xử lý rủi ro là gì? Nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay được quy định như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là một chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa đang xem xét việc vay vốn từ Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa để mở rộng sản xuất. Tôi muốn tìm hiểu rõ hơn rằng, trong quá trình cho vay, “rủi ro” được hiểu như thế nào, và “xử lý rủi ro” được thực hiện ra sao? Bên cạnh đó, tôi cũng quan tâm tới việc nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay được Quỹ quy định như thế nào để bảo đảm quản lý vốn an toàn và hiệu quả, cũng như quyền lợi của doanh nghiệp vay vốn được bảo vệ ra sao? Mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.

MỤC LỤC

1. Rủi ro là gì? Xử lý rủi ro là gì?

2. Nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay được quy định như thế nào?

Trả lời:

1. Rủi ro là gì? Xử lý rủi ro là gì?

Trong hoạt động cho vay trực tiếp của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc phát sinh rủi ro là điều khó tránh khỏi do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Để đảm bảo an toàn vốn và duy trì hoạt động bền vững, Nhà nước đã giải thích rõ khái niệm “rủi ro” và “xử lý rủi ro” tại khoản 2, 3 Điều 3 Thông tư số 14/2020/TT-BKHĐT ngày 31/12/2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn việc xử lý rủi ro trong hoạt động cho vay trực tiếp của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa:

“Điều 3. Giải thích từ ngữ

Trong Thông tư này, ngoài các thuật ngữ đã được quy định tại Nghị định số 39/2019/NĐ-CP, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

...

2. “Rủi ro” là tổn thất có khả năng xảy ra đối với các khoản nợ của Quỹ do DNNVV không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ vay (gốc, lãi) theo đúng Hợp đồng đã ký.

3. “Xử lý rủi ro” là việc áp dụng các biện pháp quy định tại Điều 40 Nghị định 39/2019/NĐ-CP để xử lý đối với khoản nợ của DNNVV bị rủi ro dẫn đến Quỹ không thể thu hồi đầy đủ, đúng hạn nợ vay (gốc, lãi) theo đúng Hợp đồng đã ký.”

Dẫn chiếu đến Điều 40 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 39/2019/NĐ-CP”):

“Điều 40. Các biện pháp xử lý rủi ro

1. Các biện pháp xử lý rủi ro đối với dư nợ cho vay trực tiếp của Quỹ bao gồm:

a) Điều chỉnh kỳ hạn trả nợ/số tiền trả nợ;

b) Gia hạn nợ vay;

c) Khoanh nợ;

d) Xóa nợ lãi;

đ) Xóa nợ gốc;

e) Bán nợ;

g) Xử lý tài sản bảo đảm tiền vay;

h) Các biện pháp xử lý rủi ro khác theo quy định của pháp luật.

2. Các biện pháp xử lý rủi ro đối với dư nợ cho vay gián tiếp thực hiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về các biện pháp xử lý rủi ro trong hoạt động tín dụng.”

Theo đó, rủi ro được hiểu là tổn thất có khả năng xảy ra đối với các khoản nợ của Quỹ do doanh nghiệp nhỏ và vừa không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ vay cả nợ gốc và lãi theo đúng Hợp đồng đã ký. Điều này phản ánh nguy cơ thất thoát vốn của Quỹ, đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm đánh giá, theo dõi và kiểm soát rủi ro tín dụng trong quá trình cho vay.

Bên cạnh đó, xử lý rủi ro được hiểu là việc áp dụng các biện pháp  xử lý rủi ro tại Điều 40 Nghị định 39/2019/NĐ-CP để xử lý đối với khoản nợ của doanh nghiệp nhỏ và vừa bị rủi ro dẫn đến Quỹ không thể thu hồi đầy đủ, đúng hạn nợ vay (gốc, lãi) theo đúng Hợp đồng đã ký. Các biện pháp này bao gồm điều chỉnh kỳ hạn trả nợ/số tiền nợ, gia hạn nợ vay, khoanh nợ, xóa nợ lãi/gốc, bán nợ xử lý tài sản bảo đảm hoặc các biện pháp khác theo luật định. Việc xử lý rủi ro không chỉ giúp giảm thiểu tổn thất tài chính cho Quỹ mà còn hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn, khôi phục sản xuất, từ đó bảo đảm mục tiêu kép, ổn định tài chính Quỹ và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Như vậy, có thể thấy rủi ro là những tổn thất có thể xảy ra khi doanh nghiệp không trả được nợ vay, còn xử lý rủi ro là việc áp dụng các biện pháp pháp lý và tài chính nhằm khắc phục hậu quả, bảo vệ an toàn vốn cho Quỹ. Hai khái niệm này có mối quan hệ mật thiết, thể hiện cơ chế quản trị rủi ro chuyên nghiệp và linh hoạt, giúp Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa vừa đảm bảo hiệu quả hoạt động tín dụng, vừa hỗ trợ doanh nghiệp một cách bền vững.

2. Nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay được quy định như thế nào?

Trong hoạt động cho vay của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, rủi ro tài chính là yếu tố khó tránh khỏi. Do đó, việc xử lý rủi ro cần tuân theo những nguyên tắc rõ ràng, minh bạch và đúng quy định pháp luật. Điều 39 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP đã đặt ra hệ thống nguyên tắc cụ thể nhằm đảm bảo việc xử lý rủi ro được thực hiện thận trọng, hiệu quả và bảo vệ tối đa nguồn vốn của Nhà nước. Cụ thể:

“Điều 39. Nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay

1. Việc xử lý rủi ro của Quỹ phải đảm bảo thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.

2. Việc xem xét xử lý rủi ro phải căn cứ vào nguyên nhân dẫn đến rủi ro, mức độ rủi ro, tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp, đảm bảo đầy đủ hồ sơ, đúng thời điểm và trình tự được quy định của Nghị định này.

3. Việc xử lý rủi ro được thực hiện theo hướng giảm thiệt hại tối đa cho nhà nước và gắn trách nhiệm của Quỹ, bên vay và các tổ chức liên quan trong việc thu hồi khoản trả nợ vay.

4. Việc lựa chọn biện pháp xử lý rủi ro được thực hiện theo thứ tự ưu tiên, biện pháp nào không gây mất vốn hoặc ít gây mất vốn nhà nước thì được cân nhắc thực hiện trước.

5. Một khoản nợ có thể áp dụng một hoặc đồng thời nhiều biện pháp xử lý rủi ro được quy định của Nghị định này.

6. Tỷ lệ chấp nhận rủi ro của Quỹ không quá 5% tại thời điểm kết thúc năm tài chính.”

Thứ nhất, việc xử lý rủi ro của Quỹ phải đảm bảo thực hiện đúng luật định, đảm bảo tính hợp pháp, thống nhất và tránh tùy tiện trong quá trình thực hiện. Nguyên tắc này giúp duy trì kỷ luật tài chính, bảo đảm mọi quyết định xử lý đều có căn cứ và minh chứng rõ ràng.

Thứ hai, việc xem xét xử lý rủi ro phải căn cứ vào nguyên nhân dẫn đến rủi ro, mức độ rủi ro, tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp, đảm bảo đầy đủ hồ sơ, đúng thời điểm và trình tự theo Nghị định số 39/2019/NĐ-CP. Đây là nguyên tắc đánh giá toàn diện, giúp xác định chính xác bản chất rủi ro, từ đó lựa chọn giải pháp phù hợp và công bằng.

Thứ ba, việc xử lý rủi ro được thực hiện theo hướng giảm thiệt hại tối đa cho nhà nước và gắn trách nhiệm của Quỹ, bên vay và các tổ chức liên quan trong việc thu hồi khoản trả nợ vay. Điều này thể hiện tinh thần trách nhiệm và chia sẻ nghĩa vụ giữa các bên, tránh tình trạng buông lỏng quản lý hoặc đùn đẩy trách nhiệm.

Thứ tư, việc lựa chọn biện pháp xử lý rủi ro được thực hiện theo thứ tự ưu tiên, biện pháp nào không gây mất vốn hoặc ít gây mất vốn nhà nước thì được cân nhắc thực hiện trước. Nguyên tắc này giúp bảo vệ lợi ích tài chính của Nhà nước, đồng thời khuyến khích Quỹ sử dụng các giải pháp mang tính phục hồi, hỗ trợ thay vì xóa nợ ngay lập tức.

Thứ năm, một khoản nợ có thể áp dụng một hoặc đồng thời nhiều biện pháp xử lý rủi ro theo Nghị định số 39/2019/NĐ-CP, nhằm linh hoạt ứng phó với từng tình huống cụ thể, tạo sự chủ động cho Quỹ trong việc đưa ra phương án tổng hợp, phù hợp với thực tế của từng khoản vay.

Thứ sáu, tỷ lệ chấp nhận rủi ro của Quỹ không quá 5% tại thời điểm kết thúc năm tài chính. Đây là giới hạn an toàn, giúp kiểm soát rủi ro tổng thể và duy trì tính bền vững tài chính của Quỹ trong dài hạn.

Như vậy, các nguyên tắc xử lý rủi ro cho vay của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa không chỉ đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch trong quá trình xử lý, mà còn hướng đến hiệu quả tài chính và trách nhiệm quản lý vốn nhà nước. Việc tuân thủ nghiêm các nguyên tắc này giúp Quỹ vừa giảm thiểu tổn thất, vừa duy trì khả năng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa một cách bền vững, an toàn và công bằng.

Trân trọng./.