Hồ sơ, trình tự, thủ tục cho vay gián tiếp được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là giám đốc một doanh nghiệp nhỏ chuyên chế biến nông sản. Do nhu cầu mở rộng sản xuất, tôi muốn vay vốn theo hình thức cho vay gián tiếp từ Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, tôi chưa rõ hồ sơ cần chuẩn bị gồm những gì, trình tự thẩm định và thủ tục vay vốn được thực hiện ra sao? Nên mong luật sư tư vấn giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
2. Hồ sơ, trình tự, thủ tục cho vay gián tiếp được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Cho vay gián tiếp là gì?
Trong hoạt động hỗ trợ tài chính của Nhà nước đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được xem là một công cụ quan trọng, góp phần giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, phục vụ cho quá trình đầu tư, sản xuất và mở rộng kinh doanh. Bên cạnh hình thức cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp là một phương thức đặc biệt được pháp luật cho phép nhằm đa dạng hóa kênh hỗ trợ vốn, đồng thời đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng nguồn vốn của Quỹ. Khái niệm này được nêu rõ tại khoản 4 Điều 4 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 39/2019/NĐ-CP”) như sau:
“Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
4. “Cho vay gián tiếp” là việc Quỹ thực hiện cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua giao vốn cho ngân hàng thương mại được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật.”
Theo đó, cho vay gián tiếp được hiểu là việc Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa thực hiện cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua giao vốn cho ngân hàng thương mại được thành lập và hoạt động theo luật định. Có thể hiểu rằng, cho vay gián tiếp là hình thức mà Quỹ không trực tiếp cấp vốn cho doanh nghiệp, mà giao nguồn vốn cho ngân hàng thương mại thực hiện việc cho vay theo đúng luật định và tiêu chí của Quỹ. Nói cách khác, ngân hàng thương mại đóng vai trò trung gian, đại diện cho Quỹ trong việc thẩm định, giải ngân, quản lý và thu hồi vốn vay từ doanh nghiệp.
Như vậy, điều khoản này cho thấy cho vay gián tiếp là hình thức Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa thực hiện hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp thông qua ngân hàng thương mại, đơn vị được giao nhiệm vụ trực tiếp cho vay và quản lý nguồn vốn. Nội dung này không chỉ mang ý nghĩa pháp lý trong việc xác định cơ chế hoạt động của Quỹ, mà còn thể hiện tư duy quản lý linh hoạt, hiện đại của Nhà nước, kết hợp nguồn lực công và hệ thống tài chính tư nhân để thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Qua đó, chính sách cho vay gián tiếp trở thành công cụ hiệu quả, góp phần lan tỏa nguồn vốn ưu đãi, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.
2. Hồ sơ, trình tự, thủ tục cho vay gián tiếp được quy định như thế nào?
Trong hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, hình thức cho vay gián tiếp là kênh hỗ trợ vốn quan trọng giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn tài chính ưu đãi thông qua hệ thống ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, để bảo đảm tính minh bạch, an toàn và hiệu quả của dòng vốn, Chính phủ đã nêu cụ thể về hồ sơ, trình tự, thủ tục cho vay gián tiếp tại Điều 26 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP như sau:
“Điều 26. Hồ sơ, trình tự, thủ tục cho vay gián tiếp
1. Hồ sơ doanh nghiệp đề nghị vay vốn gồm có:
a) Giấy đề nghị vay vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa;
b) Hồ sơ dự án, phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản, tài liệu khác chứng minh doanh nghiệp có đủ điều kiện vay vốn theo quy định tại Điều 23 Nghị định này.
2. Hồ sơ ngân hàng đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp gồm có:
a) Giấy đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp của ngân hàng;
b) Các văn bản, tài liệu quy định tại điểm b khoản 1 Điều này và các tài liệu khác có liên quan.
3. Doanh nghiệp nhỏ và vừa nộp hồ sơ đề nghị vay vốn tại điểm giao dịch của ngân hàng hoặc qua bưu điện.
4. Ngân hàng có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ đề nghị vay vốn, thẩm định, ra quyết định cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và gửi hồ sơ đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp tại trụ sở của Quỹ hoặc qua đường bưu điện.
5. Ngân hàng có trách nhiệm ban hành quy trình thẩm định, ra quyết định cho vay gián tiếp đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch.
6. Quỹ có trách nhiệm tiếp nhận, đánh giá hồ sơ đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp và quyết định chuyển vốn cho ngân hàng để thực hiện cho vay gián tiếp. Trường hợp từ chối chuyển vốn, Quỹ phải thông báo cho ngân hàng về lý do từ chối.
7. Quỹ có trách nhiệm ban hành quy trình đánh giá, ra quyết định chuyển vốn cho vay gián tiếp theo nguyên tắc đảm bảo phân định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên liên quan trong quá trình cho vay gián tiếp.”
Dẫn chiếu đến Điều 23 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi Nghị định số 45/2024/NĐ-CP ngày 26/4/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa như sau:
“Điều 23. Điều kiện vay vốn từ nguồn vốn của Quỹ
1. Doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo được ngân hàng cho vay từ nguồn vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Đáp ứng quy định tại điểm a, điểm b, điểm c khoản 1 Điều 16 Nghị định này;
b) Đáp ứng các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định pháp luật có liên quan.
2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành được ngân hàng cho vay từ nguồn vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Đáp ứng quy định tại điểm c khoản 1, điểm a và điểm b khoản 2 Điều 16 Nghị định này;
b) Đáp ứng quy định tại điểm b khoản 1 Điều này.
3. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị được ngân hàng cho vay từ nguồn vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Đáp ứng quy định tại điểm c khoản 1, điểm a và điểm b khoản 3 Điều 16 Nghị định này;
b) Đáp ứng quy định tại điểm b khoản 1 Điều này.”
Đầu tiên, về hồ sơ doanh nghiệp đề nghị vay vốn cần chuẩn bị gồm có:
- Giấy đề nghị vay vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa;
- Hồ sơ dự án, phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản, tài liệu khác chứng minh doanh nghiệp có đủ điều kiện vay vốn theo luật định.
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhằm chứng minh năng lực tài chính, tính khả thi và hiệu quả của dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh mà doanh nghiệp dự kiến thực hiện. Bộ hồ sơ giúp Quỹ và ngân hàng có căn cứ pháp lý và thực tiễn để thẩm định, qua đó bảo đảm nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng và hạn chế rủi ro tín dụng.
Bên cạnh đó, ngân hàng cần phải chuẩn bị hồ sơ đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp gồm có:
- Giấy đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp của ngân hàng;
- Các văn bản, tài liệu về hồ sơ dự án, phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản, tài liệu khác chứng minh doanh nghiệp có đủ điều kiện vay vốn theo luật định cũng như các tài liệu khác có liên quan.
Việc ngân hàng lập hồ sơ đề nghị nhận vốn thể hiện vai trò trung gian của ngân hàng thương mại trong chuỗi cho vay gián tiếp. Ngân hàng không chỉ là bên thực hiện cho vay mà còn chịu trách nhiệm thẩm định, đảm bảo tính đúng đắn và an toàn của khoản vay trước khi Quỹ chuyển vốn. Điều này khẳng định sự phối hợp chặt chẽ và phân công trách nhiệm rõ ràng giữa Quỹ và ngân hàng, giúp hệ thống vận hành hiệu quả, minh bạch.
Về hình thức nộp hồ sơ, doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể nộp hồ sơ đề nghị vay vốn tại điểm giao dịch của ngân hàng hoặc qua bưu điện. Ngân hàng có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ đề nghị vay vốn, thẩm định, ra quyết định cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và gửi hồ sơ đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp tại trụ sở của Quỹ hoặc qua đường bưu điện. Trách nhiệm này khẳng định vai trò chủ động và kiểm soát rủi ro của ngân hàng trong toàn bộ quy trình. Ngân hàng là nơi đầu tiên xem xét tính khả thi của phương án vay, giúp sàng lọc các dự án không đủ điều kiện trước khi Quỹ cấp vốn.
Cơ chế này tạo nên lớp “thẩm định kép”, vừa phát huy chuyên môn nghiệp vụ của ngân hàng, vừa bảo đảm sử dụng hiệu quả nguồn vốn nhà nước. Đồng thời, việc gửi hồ sơ cho Quỹ bằng nhiều hình thức cũng thể hiện tinh thần ứng dụng công nghệ và tối ưu hóa quy trình hành chính, giảm thiểu thời gian, chi phí cho cả hai bên. Ngoài ra, ngân hàng còn có trách nhiệm ban hành quy trình thẩm định, ra quyết định cho vay gián tiếp đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, giúp thiết lập một cơ chế nội bộ chặt chẽ, hạn chế tình trạng tùy tiện hoặc thiếu nhất quán trong xét duyệt hồ sơ.
Về phía Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, Quỹ có trách nhiệm tiếp nhận, đánh giá hồ sơ đề nghị nhận vốn cho vay gián tiếp và quyết định chuyển vốn cho ngân hàng để thực hiện cho vay gián tiếp. Trường hợp từ chối chuyển vốn, Quỹ phải thông báo cho ngân hàng về lý do từ chối, nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý, đồng thời giúp ngân hàng có cơ sở điều chỉnh hoặc bổ sung hồ sơ khi cần thiết. Đây không chỉ bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và ngân hàng mà còn ngăn ngừa việc sử dụng vốn sai mục đích hoặc kém hiệu quả, bảo đảm an toàn cho nguồn lực tài chính công.
Không chỉ vậy, Quỹ còn có trách nhiệm ban hành quy trình đánh giá, ra quyết định chuyển vốn cho vay gián tiếp theo nguyên tắc đảm bảo phân định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên liên quan trong quá trình cho vay gián tiếp. Đây là bước quan trọng nhằm thiết lập một khung quản trị rõ ràng, có tính ràng buộc pháp lý cụ thể.
Như vậy, những nội dung về hồ sơ, trình tự và thủ tục cho vay gián tiếp tại Điều 26 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP là nền tảng pháp lý bảo đảm quá trình cho vay được thực hiện đúng luật định, đúng đối tượng và đúng mục tiêu hỗ trợ. Thông qua việc xác định rõ nội dung hồ sơ, phân định trách nhiệm giữa doanh nghiệp, ngân hàng, Quỹ và thiết lập quy trình kiểm soát chặt chẽ, Nhà nước không chỉ bảo vệ tính an toàn của nguồn vốn mà còn thúc đẩy niềm tin và năng lực tiếp cận tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là một minh chứng rõ nét cho sự kết hợp hài hòa giữa chính sách hỗ trợ phát triển và cơ chế quản lý tài chính minh bạch, hiện đại, góp phần xây dựng nền kinh tế quốc dân phát triển ổn định, bền vững và hội nhập hiệu quả.
Trân trọng./.
