Hành vi vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế khác bị xử phạt như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Gần đây, Công ty A và Công ty B, hai đối thủ lớn trong ngành của tôi, đã ký một thỏa thuận liên doanh. Tôi được biết giá trị của thương vụ này không đến mức phải thông báo cho cơ quan quản lý cạnh tranh theo quy định về ngưỡng thông báo.Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện liên doanh, hai công ty này đã có một số hành vi khác lạ. Họ đã lách luật để không phải báo cáo đầy đủ về quy mô tài chính của giao dịch và có dấu hiệu che giấu một số tài sản được góp vốn.Điều này làm tôi lo ngại rằng họ đang cố tình vi phạm các quy định pháp luật để né tránh sự giám sát. Vậy, các hành vi vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế như gian lận trong báo cáo, che giấu tài sản sẽ bị xử phạt như thế nào? Mong luật sư giải đáp giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
2. Hành vi vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế khác bị xử phạt như thế nào?
Trả lời:
1. Tập trung kinh tế là gì?
Hiện nay, pháp luật cạnh tranh Việt Nam không đưa ra khái niệm mang tính khái quát để định nghĩa hành vi tập trung kinh tế mà chỉ liệt kê các hình thức tập trung kinh tế. Theo khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018 thì tập trung kinh tế được thể hiện qua các hình thức bao gồm: sáp nhập doanh nghiệp; hợp nhất doanh nghiệp; mua lại doanh nghiệp; liên doanh giữa các doanh nghiệp và các hành vi tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật.
Ở mức độ khái quát nhất, tập trung kinh tế có thể hiểu là một quá trình tích tụ năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp thông qua các hành vi tổ chức lại hoặc thông qua tăng trưởng nội sinh của doanh nghiệp trên cơ sở mở rộng năng lực sản xuất, kinh doanh. Nhưng trong thực tiễn, thuật ngữ này có thể được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau và được hiểu theo nhiều cách tùy theo bối cảnh phân tích:
(1) Theo từ điển thuật ngữ kinh tế công nghiệp và Luật Cạnh tranh của OECD thì tập trung kinh tế được xem là mức độ tập trung tư bản, gồm các thành tố như doanh thu, tài sản hay việc làm trong ngành của các doanh nghiệp. Hay tập trung kinh tế là tình trạng khi một số ít công ty thực hiện một khối lượng lớn hoạt động kinh tế trên thị trường dựa trên tổng doanh thu, tài sản hoặc lao động sử dụng.
(2) Tập trung kinh tế là quá trình số lượng các doanh nghiệp độc lập cạnh tranh bị giảm đi thông qua các hành vi sáp nhập hoặc thông qua tăng trưởng nội sinh của doanh nghiệp trên cơ sở mở rộng sản xuất.
(3) Bản chất của tập trung kinh tế là tập trung sức mạnh thị trường.
Từ những phân tích trên cũng như mục đích điều chỉnh của Luật Cạnh tranh 2018, tập trung kinh tế có thể được định nghĩa là các hành vi tích tụ quyền lực thị trường của các doanh nghiệp với mục đích hạn chế cạnh tranh trên thị trường liên quan thông qua việc giảm bớt số lượng đối thủ cạnh tranh hoặc tạo ra sự liên kết giữa các đối thủ hoặc các chủ thể có mối quan hệ trong cùng chuỗi kinh doanh để hạn chế cạnh tranh.
2. Hành vi vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế khác bị xử phạt như thế nào?
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, tập trung kinh tế là một trong những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp tăng trưởng nhanh chóng, mở rộng phạm vi hoạt động và nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích tích cực, tập trung kinh tế cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ làm méo mó thị trường, thu hẹp sự lựa chọn của khách hàng, loại bỏ đối thủ cạnh tranh và tạo ra những doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường hoặc độc quyền. Do đó, nhằm tạo cơ chế giám sát và xử lý hành vi vi phạm, Điều 15 Nghị định số 75/2019/NĐ-CP ngày 26/9/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh nêu rõ:
“Điều 15. Hành vi vi phạm pháp luật về tập trung kinh tế khác
1. Phạt tiền từ 0,5% đến 01% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Thực hiện tập trung kinh tế khi chưa có thông báo kết quả thẩm định sơ bộ của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia quy định tại khoản 2 Điều 36 của Luật Cạnh tranh, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 36 của Luật Cạnh tranh;
b) Thực hiện việc tập trung kinh tế khi Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia chưa ra quyết định quy định tại Điều 41 của Luật Cạnh tranh trong trường hợp hành vi tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức.
2. Phạt tiền từ 01% đến 03% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế đối với hành vi sau đây:
a) Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ điều kiện được thể hiện trong quyết định về tập trung kinh tế quy định tại điểm b khoản 1 Điều 41 của Luật Cạnh tranh;
b) Thực hiện tập trung kinh tế trong trường hợp quy định tại điểm c khoản 1 Điều 41 của Luật Cạnh tranh.”
Dẫn chiếu đến khoản 2, 3 Điều 36 và Điều 41 Luật Cạnh tranh 2018 quy định như sau:
“Điều 36. Thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế
...
2. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ thông báo tập trung kinh tế đầy đủ, hợp lệ, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia phải ra thông báo kết quả thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế về một trong các nội dung sau đây:
a) Tập trung kinh tế được thực hiện;
b) Tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức.
3. Khi kết thúc thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này mà Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia chưa ra thông báo kết quả thẩm định sơ bộ thì việc tập trung kinh tế được thực hiện và Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia không được ra thông báo với nội dung quy định tại điểm b khoản 2 Điều này.”
và
“Điều 41. Quyết định về việc tập trung kinh tế
1. Sau khi kết thúc thẩm định chính thức việc tập trung kinh tế, căn cứ vào nội dung thẩm định chính thức, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia ra quyết định về một trong các nội dung sau đây:
a) Tập trung kinh tế được thực hiện;
b) Tập trung kinh tế có điều kiện quy định tại Điều 42 của Luật này;
c) Tập trung kinh tế thuộc trường hợp bị cấm.
2. Quyết định về việc tập trung kinh tế quy định tại khoản 1 Điều này phải được gửi đến các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định.
3. Trường hợp Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia ra quyết định không đúng thời hạn, nếu gây thiệt hại cho doanh nghiệp thì phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.”
Theo đó, pháp luật quy định phạt tiền từ 0,5% đến 01% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế đối với một trong các hành vi sau:
- Thực hiện tập trung kinh tế khi chưa có thông báo kết quả thẩm định sơ bộ của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia theo luật định, trừ trường hợp khi kết thúc thời hạn 30 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ thông báo tập trung kinh tế đầy đủ, hợp lệ, mà Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia chưa ra thông báo kết quả thẩm định việc tập trung kinh tế được thực hiện và Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia không được ra thông báo với nội dung là “tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức";
- Thực hiện việc tập trung kinh tế khi Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia chưa ra quyết định về việc tập trung kinh tế được nêu tại Điều 41 Luật Cạnh tranh 2018 trong trường hợp hành vi tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn bị phạt tiền từ 01% đến 03% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế đối với hành vi sau:
- Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ điều kiện được thể hiện trong quyết định về tập trung kinh tế tại điểm b khoản 1 Điều 41 Luật Cạnh tranh 2018 nêu trên;
- Thực hiện tập trung kinh tế trong trường hợp bị cấm.
Qua đó thấy rằng việc xác định mức phạt dựa trên doanh thu thay vì con số cố định vừa đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau, vừa phản ánh đúng mức độ nguy hại mà hành vi vi phạm có thể gây ra cho thị trường. Ở đây, điều khoản này không chỉ nhằm xử lý vi phạm, mà còn mang ý nghĩa định hướng hành vi, nhắc nhở các doanh nghiệp phải cân nhắc kỹ lưỡng, hành động minh bạch và tuân thủ quy định khi tham gia tập trung kinh tế. Từ đó, sự ghi nhận này góp phần xây dựng trật tự cạnh tranh công bằng, bảo vệ lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và khuyến khích sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Trân trọng./.
