Doanh nghiệp có vị trí độc quyền thực hiện hành vi nào bị cấm? Việc kiểm soát doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước được thực hiện bằng cách nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Nếu một doanh nghiệp đang ở vị trí độc quyền mà có hành vi như ép giá, áp đặt điều kiện bất lợi cho khách hàng hoặc cản trở doanh nghiệp khác cạnh tranh thì có bị cấm không? Và trong trường hợp doanh nghiệp đó hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước, thì pháp luật có cách nào để kiểm soát, giám sát họ để tránh lạm dụng vị trí độc quyền không ạ? Mong luật sư giải đáp cho tôi được rõ.
MỤC LỤC
1. Doanh nghiệp có vị trí độc quyền thực hiện hành vi nào bị cấm?
Trả lời:
1. Doanh nghiệp có vị trí độc quyền thực hiện hành vi nào bị cấm?
Nhằm tránh các doanh nghiệp có vị trí độc quyền lạm dụng việc này để thực hiện các hành vi gây tác động tiêu cực đến thị trường cũng như ảnh hưởng đến người tiêu dùng, vì vậy pháp luật đã quy định rõ các hành vi cấm tại khoản 2 Điều 27 Luật Cạnh tranh 2018 như sau:
“Điều 27. Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm
2. Doanh nghiệp có vị trí độc quyền thực hiện hành vi sau đây:
a) Hành vi quy định tại các điểm b, c, d, đ và e khoản 1 Điều này;
b) Áp đặt điều kiện bất lợi cho khách hàng;
c) Lợi dụng vị trí độc quyền để đơn phương thay đổi hoặc hủy bỏ hợp đồng đã giao kết mà không có lý do chính đáng;
d) Hành vi lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của luật khác.”
Dẫn chiếu đến các hành vi quy định tại điểm b, c, d, đ và e khoản 1 Điều 27 Luật Cạnh tranh 2018 như sau:
“Điều 27. Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm
1. Doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường thực hiện hành vi sau đây:
...
b) Áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;
c) Hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;
d) Áp dụng điều kiện thương mại khác nhau trong các giao dịch tương tự dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;
đ) Áp đặt điều kiện cho doanh nghiệp khác trong ký kết hợp đồng mua, bán hàng hóa, dịch vụ hoặc yêu cầu doanh nghiệp khác, khách hàng chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;
e) Ngăn cản việc tham gia hoặc mở rộng thị trường của doanh nghiệp khác;
...”
Như vậy, có thể thấy rằng pháp luật cạnh tranh đã quy định rất cụ thể và chặt chẽ các hành vi bị cấm đối với doanh nghiệp có vị trí độc quyền, nhằm ngăn ngừa nguy cơ lạm dụng quyền lực thị trường gây thiệt hại cho khách hàng, đối thủ cạnh tranh và môi trường kinh doanh nói chung. Việc kiểm soát các hành vi lạm dụng này là vô cùng cần thiết để đảm bảo sự công bằng, minh bạch và hiệu quả của thị trường, đồng thời bảo vệ lợi ích chính đáng của người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp. Đây cũng là một trong những cơ sở quan trọng để duy trì một môi trường cạnh tranh lành mạnh và bền vững trong nền kinh tế thị trường.
2. Việc kiểm soát doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước được thực hiện bằng cách nào?
Trong nền kinh tế thị trường, một số lĩnh vực vẫn do Nhà nước nắm giữ độc quyền nhằm bảo đảm an ninh quốc gia, lợi ích công cộng hoặc kiểm soát các nguồn lực thiết yếu. Tuy nhiên, để ngăn ngừa tình trạng lạm dụng vị trí độc quyền gây ảnh hưởng tiêu cực đến cạnh tranh và quyền lợi người tiêu dùng, Điều 28 Luật Cạnh tranh 2018 đã quy định cơ chế kiểm soát đối với doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước như sau:
“Điều 28. Kiểm soát doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước
1. Nhà nước kiểm soát doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước bằng các biện pháp sau đây:
a) Quyết định giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước;
b) Quyết định số lượng, khối lượng, phạm vi thị trường của hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước;
c) Định hướng, tổ chức các thị trường liên quan đến hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Khi doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước thực hiện hoạt động kinh doanh khác ngoài lĩnh vực độc quyền nhà nước thì hoạt động kinh doanh đó của doanh nghiệp không chịu sự điều chỉnh quy định tại khoản 1 Điều này nhưng vẫn chịu sự điều chỉnh của quy định khác của Luật này.”
Quy định trên đã thiết lập các biện pháp để Nhà nước kiểm soát được các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực độc quyền nhà nước thông qua việc quyết định hay định hướng, tổ chức các vấn đề theo luật định. Ngoài ra, khi những doanh nghiệp này thực hiện hoạt động kinh doanh khác ngoài lĩnh vực độc quyền nhà nước thì hoạt động đó tuy không chịu sự điều chỉnh về kiểm soát như trên nhưng vẫn phải tuân theo quy định khác của pháp luật về cạnh tranh nói chung và Luật Cạnh tranh 2018 nói riêng. Đây là cơ chế pháp lý quan trọng nhằm hài hòa giữa vai trò quản lý của Nhà nước với việc bảo vệ môi trường cạnh tranh công bằng trên thị trường.
Trân trọng./.
