Vụ án hình sự sơ thẩm xét xử lưu động về tội “Trộm cắp tài sản” diễn ra tại trụ sở Ủy ban nhân dân phường Cam Phúc Nam vào ngày 31/12/2024

Trong hoạt động tố tụng hình sự, mỗi vụ án được đưa ra xét xử không chỉ là quá trình xác định đúng – sai về mặt pháp lý, mà còn là phép thử đối với tính nhân văn và công bằng của nền tư pháp. Giữa ranh giới của quyền lực Nhà nước và quyền con người, vai trò của Luật sư luôn mang ý nghĩa đặc biệt: bảo vệ thân chủ, nhưng đồng thời cũng là bảo vệ công lý, bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật.

Trong một vụ án hình sự gần đây liên quan đến hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản, Luật sư của Công ty Luật Nghinh Phong đã tham gia với tư cách người bào chữa cho bị cáo. Đây là vụ án được đưa ra xét xử theo hình thức lưu động – một hình thức từng phổ biến trong quá khứ, nhằm tuyên truyền, giáo dục pháp luật tại địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khi quyền con người và quyền được xét xử công bằng đã được khẳng định mạnh mẽ trong Hiến pháp 2013, việc tổ chức xét xử lưu động đối với những vụ án có tình tiết đơn giản, bị cáo có nhân thân tốt, phạm tội lần đầu… là điều cần được xem xét lại về tính phù hợp.

Từ góc nhìn nghề nghiệp, Luật sư Nghinh Phong cho rằng, qua vụ án này có thể thấy mục tiêu của một phiên tòa không phải là tạo ra sự răn đe công khai, mà là tìm kiếm sự công bằng trong từng bản án, bảo đảm người phạm tội được xét xử trong môi trường tôn trọng nhân phẩm, có cơ hội ăn năn và hướng thiện. Khi việc xét xử được tổ chức ngoài trụ sở Tòa án, trong điều kiện không bảo đảm riêng tư, người bị buộc tội dễ rơi vào cảm giác bị phơi bày, xấu hổ và chịu sức ép tâm lý nặng nề không chỉ cho bản thân mà còn đối với gia đình. Điều đó, vô hình trung có thể khiến mục đích nhân đạo của pháp luật bị giảm đi ý nghĩa vốn có.

Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ và tham gia phiên tòa, Luật sư của Nghinh Phong đã tập trung làm rõ nhiều điểm còn mâu thuẫn trong quá trình giải quyết vụ án: từ việc áp dụng biện pháp tạm giam kéo dài, việc tách vụ án, cho đến đánh giá tình tiết giảm nhẹ về nhân thân người phạm tội. Các lập luận được đưa ra đều hướng đến việc bảo đảm quyền con người và nguyên tắc suy đoán vô tội – những giá trị cốt lõi mà pháp luật hình sự hiện hành hướng đến.

Một trong những nội dung trọng tâm được Luật sư nêu tại phiên tòa là việc cần ghi nhận đúng đắn các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Khi cơ quan điều tra đã xác định bị cáo có nhân thân tốt, lần đầu phạm tội, khai báo thành khẩn, tự nguyện khắc phục hậu quả, thì đó phải là những yếu tố được xem xét nghiêm túc trong quá trình lượng hình. Việc bỏ qua hoặc cắt bỏ những tình tiết này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bị cáo mà còn làm suy giảm tính nhân văn của pháp luật.

Bên cạnh khía cạnh pháp lý, bài bào chữa cũng đặt ra một câu hỏi lớn hơn: liệu pháp luật có chỉ nên được hiểu như công cụ trừng phạt, hay còn là phương tiện để định hướng con người trở lại với cái thiện? Một vụ án hình sự không nên chỉ kết thúc bằng mức án, mà còn cần mở ra một cơ hội để người phạm tội nhận thức, sửa chữa và tái hòa nhập cộng đồng.

Từ góc độ xã hội, việc xét xử lưu động trong một vụ án có tính chất ít nghiêm trọng, đối với người phạm tội lần đầu, có thể dẫn đến những hệ quả không mong muốn: thay vì giúp giáo dục pháp luật, nó có thể khiến người trong cuộc bị mặc cảm, bị cộng đồng xa lánh, gây khó khăn cho quá trình tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành án. Trong bối cảnh pháp luật Việt Nam đang từng bước hội nhập với chuẩn mực quốc tế, việc cân nhắc lại hình thức xét xử này là điều cần thiết, để phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp và bảo đảm quyền con người theo Hiến pháp.

Ở phương diện nghề nghiệp, mỗi lần tham gia bào chữa, Nghinh Phong luôn xem đó là một hành trình song hành cùng công lý – nơi Luật sư không chỉ nói thay cho thân chủ, mà còn góp phần làm sáng rõ sự thật, phát hiện và khắc phục những sai sót trong quá trình tố tụng. Sự công tâm và bản lĩnh nghề nghiệp được thể hiện không chỉ trong lập luận pháp lý, mà còn ở cách Luật sư ứng xử với từng thân phận con người – những người đôi khi chỉ vì một phút sai lầm hoặc hoàn cảnh éo le mà bước qua ranh giới pháp luật.

Với Nghinh Phong, giá trị của nghề luật sư không nằm ở kết quả thắng hay thua, mà ở việc dám nói lên tiếng nói của lẽ phải trong khuôn khổ pháp luật, bảo vệ quyền được xét xử công bằng của mỗi công dân. Bởi lẽ, đằng sau một vụ án là một cuộc đời và đằng sau bản án là niềm tin của xã hội vào sự công bằng của pháp luật.

Mỗi vụ việc đi qua đều để lại bài học quý giá về nghề rằng công lý không chỉ nằm trong phán quyết của Tòa, mà còn trong cách con người được đối xử trong suốt hành trình tìm lại lẽ phải. Với Nghinh Phong, đó chính là ý nghĩa sâu xa nhất của hai chữ “bào chữa” – nơi luật pháp được vận hành bằng trí tuệ, và được soi sáng bằng lòng nhân ái.

Trân trọng./.