Trường hợp nào cha, mẹ đều không có quyền nuôi con sau ly hôn?
Luật sư cho tôi hỏi:Tôi và chồng đã chung sống với tư cách vợ chồng hợp pháp được gần 10 năm, có 2 thiên thần nhỏ xinh xắn. Nhưng vừa rồi tôi phát hiện anh ta lén ngoại tình với đồng nghiệp trong thời gian 2 năm mà tôi không hề hay biết. Vì vậy mà tôi đã viết đơn ly hôn và yêu cầu anh ta ký nhưng anh ta không đồng ý thỏa thuận về nuôi con mà tôi đã đưa ra. Do đó, chúng tôi đã quyết định nhờ Tòa án giải quyết tranh chấp này. Trong quá trình tìm hiểu quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình để chuẩn bị cho vụ tranh chấp thì tôi có băn khoăn không biết trường hợp nào cả cha và mẹ đều không có quyền nuôi con sau khi ly hôn. Nhờ luật sư giải đáp giúp tôi để tôi có thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình cũng như các con.
MỤC LỤC
1. Trường hợp nào cha, mẹ đều không có quyền nuôi con sau ly hôn?
2. Cá nhân muốn làm người giám hộ phải đáp ứng điều kiện gì?
Trả lời:
1. Trường hợp nào cha, mẹ đều không có quyền nuôi con sau ly hôn?
Căn cứ theo khoản 4 Điều 84, Điều 85 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 được hướng dẫn bởi Điều 8 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP, điểm b khoản 1 Điều 47 Bộ luật Dân sự 2015:
“Điều 84. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
…
4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.
…
Điều 8. Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên quy định tại Điều 85 của Luật Hôn nhân và gia đình
1. “Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý” là bị Tòa án kết án bằng bản án có hiệu lực pháp luật về một trong các tội quy định tại Chương XIV Bộ luật Hình sự đối với con chưa thành niên với lỗi cố ý.
Ví dụ: Cha, mẹ bị kết án bằng bản án có hiệu lực pháp luật về tội “Cố ý gây thương tích” quy định tại Điều 134 của Bộ luật Hình sự đối với con chưa thành niên.
2. “Hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con” là không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của con hoặc làm tổn hại đến sư phát triển toàn diện của con.
Ví dụ: Cha, mẹ bỏ mặc con chưa thành niên tự sinh sống, không có điều kiện để tự nuôi mình dẫn đến con có hành vi trộm cắp tài sản.
3. “Phá tán tài sản của con” là mua, bán, tặng cho, hủy hoại hoặc hành vi khác làm thiệt hại đến tài sản của con mà không vì lợi ích của con.
4. “Có lối sống đồi trụy” là lối sống ăn chơi, tiêu khiển thấp hèn, xấu xa, hư hỏng, trái với thuần phong, mỹ tục của dân tộc.
Ví dụ: Cha, mẹ thực hiện hoạt động mại dâm.
5. “Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội” là hành vi kích động, dụ dỗ, thúc đẩy, ép buộc bằng lời nói, cử chỉ hoặc bằng bất cứ hình thức nào dẫn đến con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.
Ví dụ: xúi giục, ép buộc dẫn đến con bỏ học, trộm cắp, lừa đảo, vận chuyển trái phép chất ma túy.
6. Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức ra quyết định về việc cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên, cụ thể như sau:
a) Không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con khi cha, mẹ có hành vi quy định tại các khoản 1, 2, 4 và 5 Điều này;
b) Không cho cha, mẹ quản lý tài sản của con khi cha, mẹ có hành vi quy định tại khoản 3 Điều này;
c) Không cho cha, mẹ đại diện theo pháp luật cho con khi cha, mẹ có hành vi quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều này.
7. Tòa án quyết định rút ngắn thời hạn hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên trong trường hợp cha, mẹ đã thực hiện được một phần hai thời hạn theo quyết định của Tòa án và trong thời hạn này, cha, mẹ không thực hiện một trong các hành vi quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều này.”
Và
“Điều 47. Người được giám hộ
1. Người được giám hộ bao gồm:
…
b) Người chưa thành niên có cha, mẹ nhưng cha, mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; cha, mẹ đều bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con; cha, mẹ đều không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con và có yêu cầu người giám hộ;”
Theo đó, có thể thấy rằng cha, mẹ đều không có quyền nuôi con sau khi ly hôn nếu Tòa án xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con. Khi ấy Tòa án sẽ quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Điển hình là một trong các trường người con chưa thành niên mà:
- Có cha, mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự;
- Có cha, mẹ đều có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi;
- Có cha, mẹ đều bị hạn chế năng lực hành vi dân sự;
- Có cha, mẹ đều bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con theo quy định tại Điều 85 Luật Hôn nhân và gia đình 2014;
- Có cha, mẹ đều không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con và có yêu cầu người giám hộ.
2. Cá nhân muốn làm người giám hộ phải đáp ứng điều kiện gì?
Căn cứ theo Điều 49 Bộ luật Dân sự 2015:
“Điều 49. Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ
Cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:
1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
2. Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.
3. Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.
4. Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.”
Theo đó, để cá nhân có thể trở thành người giám hộ thì phải đảm bảo có đủ các điều kiện sau:
- Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
- Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ;
- Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác;
- Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.
Trân trọng./.
