Tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp khi thành lập mới một đơn vị hành chính trên cơ sở nguyên trạng một đơn vị hành chính được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Căn cứ theo quy định pháp luật hiện hành, khi một đơn vị hành chính mới được thành lập nhưng vẫn giữ nguyên trạng về diện tích tự nhiên và dân số của một đơn vị hành chính đã có, thì việc chuyển giao và tổ chức lại bộ máy chính quyền địa phương được thực hiện như thế nào? Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và việc tổ chức được thực hiện ra sao?
Căn cứ theo Điều 111 Hiến pháp năm 2013 được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 5 Điều 1 Nghị quyết số 203/2025/QH15 ngày 16/6/2025 của Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định về chính quyền địa phương như sau:
“Điều 111
1. Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
2. Cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo do Quốc hội quy định.
3. Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó.”
Đồng thời tại Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 cũng có quy định như sau:
“Điều 2. Tổ chức chính quyền địa phương
1. Chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính quy định tại khoản 1 Điều 1 của Luật này, trừ đơn vị hành chính quy định tại Điều 28 của Luật này, là cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.
2. Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó.”
Dẫn chiếu đến khoản 1 Điều 1 và Điều 28 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) quy định như sau:
“Điều 1. Đơn vị hành chính
1. Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có:
a) Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);
b) Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã).
Xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.”
và
“Điều 28. Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù
1. Tại đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương, Ủy ban nhân dân đặc khu là cơ quan hành chính nhà nước, do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập, thực hiện vai trò của chính quyền địa phương tại đặc khu này.
2. Nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân đặc khu quy định tại khoản 1 Điều này do Chính phủ quy định phù hợp với các nguyên tắc của Luật này.”
Cụ thể, tại các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã, chính quyền địa phương được tổ chức đầy đủ với hai cơ quan: Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Mô hình tổ chức này phản ánh tính dân chủ đại diện và tính điều hành quản lý hành chính thống nhất của Nhà nước.
Đối với các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, việc tổ chức chính quyền địa phương không theo khuôn mẫu cố định mà được Quốc hội quyết định theo từng trường hợp cụ thể, nhằm tạo điều kiện áp dụng các cơ chế quản trị đột phá, phù hợp với đặc điểm phát triển kinh tế - xã hội, vị trí chiến lược và yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Đáng lưu ý, trong trường hợp đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người, thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương như thông thường, mà chỉ thành lập Ủy ban nhân dân đặc khu – là cơ quan hành chính nhà nước do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định, thực hiện toàn bộ chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương tại địa bàn đó. Điều này cho thấy sự linh hoạt trong tổ chức bộ máy, đồng thời đảm bảo tính thực tiễn và khả năng thích ứng cao của hệ thống chính quyền địa phương trước các điều kiện dân cư, địa lý và yêu cầu phát triển khác nhau.
Như vậy, tổ chức chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay không chỉ kế thừa mô hình truyền thống “Hội đồng – Ủy ban” mà còn mở rộng khả năng điều chỉnh linh hoạt theo đặc thù của từng loại hình đơn vị hành chính, góp phần hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao chất lượng quản trị địa phương trong bối cảnh phát triển và hội nhập.
2. Tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp khi thành lập mới một đơn vị hành chính trên cơ sở nguyên trạng một đơn vị hành chính được thực hiện như thế nào?
Căn cứ theo Điều 46 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 46. Tổ chức chính quyền địa phương khi thành lập mới một đơn vị hành chính trên cơ sở nguyên trạng một đơn vị hành chính
Trường hợp thành lập mới 01 đơn vị hành chính trên cơ sở nguyên trạng diện tích tự nhiên và quy mô dân số của 01 đơn vị hành chính đã có thì đại biểu của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân ở đơn vị hành chính cũ chuyển thành đại biểu của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân ở đơn vị hành chính mới.”
Theo đó, khi một đơn vị hành chính mới được thành lập trên cơ sở giữ nguyên hiện trạng về diện tích và dân số của một đơn vị hành chính đã có, toàn bộ bộ máy chính quyền cũ sẽ được chuyển đổi sang đơn vị hành chính mới. Cụ thể, tất cả các thành phần thuộc bộ máy chính quyền của đơn vị cũ, bao gồm: Đại biểu của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân ở đơn vị hành chính cũ chuyển thành đại biểu của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân sẽ tự động chuyển thành các cơ quan tương ứng của đơn vị hành chính mới.
Điều này đảm bảo tính liên tục và không bị gián đoạn của hoạt động quản lý, điều hành tại địa phương. Việc chuyển đổi nguyên trạng này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, nguồn lực mà còn duy trì sự ổn định, đảm bảo mọi hoạt động phục vụ người dân vẫn diễn ra bình thường trong suốt quá trình thay đổi tên gọi hoặc địa giới hành chính.
Trân trọng./.
