Tinh giản biên chế là gì? Nguyên tắc tinh giản biên chế để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp được quy định như thế nào?
Tình huống: Tôi là cán bộ thuộc biên chế của một cơ quan hành chính nhà nước thuộc xã X. Trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, xã X tiến hành rà soát, tinh giản biên chế để kiện toàn tổ chức bộ máy. Qua đánh giá, tôi được xác định là không còn phù hợp với vị trí việc làm hiện tại và thuộc diện tinh giản biên chế. Sau khi nhận trợ cấp tinh giản theo đúng quy định, 03 năm sau tôi được bầu vị trí khác làm Phó Bí thư chi bộ thôn, là người hoạt động không chuyên trách, có hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước.
Luật sư cho tôi hỏi: Trong trường hợp nêu trên, tôi có phải hoàn trả lại khoản tiền trợ cấp tinh giản biên chế đã nhận trước đó không? Việc giải quyết trường hợp của tôi cần dựa trên nguyên tắc nào theo quy định pháp luật?
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Tinh giản biên chế là gì?
Tinh giản biên chế được hiểu là việc đánh giá, phân loại, đưa ra khỏi biên chế những người dôi dư, không đáp ứng yêu cầu công việc, không thể tiếp tục bố trí sắp xếp công tác khác và giải quyết chế độ, chính sách đối với những người thuộc diện tinh giản biên chế.
Theo đó, tinh giản biên chế là một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, thông qua việc loại bỏ khỏi biên chế những đối tượng không đáp ứng được yêu cầu công tác, không còn phù hợp với vị trí việc làm hoặc không thể bố trí sắp xếp lại công việc. Việc tinh giản biên chế là một chủ trương cần thiết nhằm xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực và hiệu quả. Quá trình này được thực hiện dựa trên các căn cứ pháp lý rõ ràng, giúp loại bỏ những cá nhân không đủ năng lực, dôi dư, đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng cho những người bị ảnh hưởng. Tinh giản biên chế không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước mà còn góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
2. Nguyên tắc tinh giản biên chế để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp được quy định như thế nào?
Căn cứ theo Điều 3 Nghị định số 154/2025/NĐ-CP ngày 15/6/2025 của Chính phủ về việc quy định tinh giản biên chế như sau:
“Điều 3. Nguyên tắc tinh giản biên chế
1. Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò giám sát của các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong quá trình thực hiện tinh giản biên chế.
2. Gắn tinh giản biên chế với sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm, phù hợp với cơ chế tự chủ của cơ quan, tổ chức, đơn vị.
3. Bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch và theo quy định của pháp luật.
4. Bảo đảm chi trả chế độ, chính sách tinh giản biên chế kịp thời, đầy đủ theo quy định của pháp luật, bảo đảm sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước.
5. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện tinh giản biên chế trong cơ quan, tổ chức, đơn vị được giao quản lý theo thẩm quyền.
6. Đối tượng tinh giản biên chế nếu được bầu cử, tuyển dụng lại vào các cơ quan, tổ chức, đơn vị hưởng lương từ ngân sách nhà nước hoặc bố trí làm người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố trong thời gian 60 tháng kể từ ngày thực hiện tinh giản biên chế thì phải hoàn trả lại số tiền trợ cấp đã nhận cho cơ quan, tổ chức, đơn vị đã chi trả trợ cấp.
7. Đối tượng tinh giản biên chế đủ điều kiện hưởng chính sách quy định tại các văn bản khác nhau của Chính phủ thì chỉ được một chính sách cao nhất.”
Theo đó, việc tinh giản biên chế để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp phải được triển khai trên cơ sở các nguyên tắc rõ ràng, chặt chẽ và nhất quán, bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả tổ chức và quyền lợi chính đáng của các đối tượng liên quan, cụ thể như sau:
- Thứ nhất, quá trình tinh giản phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và chịu sự giám sát của Nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội, nhằm bảo đảm tính toàn diện, dân chủ và minh bạch;
- Thứ hai, việc tinh giản không tách rời với việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời phải gắn với việc cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm và phù hợp với cơ chế tự chủ của từng cơ quan, đơn vị;
- Thứ ba, các nguyên tắc về dân chủ, khách quan, công bằng, công khai và minh bạch là yêu cầu bắt buộc trong toàn bộ quá trình thực hiện, qua đó bảo đảm sự đồng thuận và công bằng trong xử lý các trường hợp tinh giản;
- Thứ tư, việc chi trả chế độ, chính sách phải được thực hiện kịp thời, đầy đủ, đúng đối tượng, đúng quy định nhằm bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người bị tinh giản, đồng thời sử dụng hiệu quả nguồn lực từ ngân sách nhà nước;
- Thứ năm, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị là rất quan trọng và trực tiếp, nhằm bảo đảm tính chủ động và hiệu quả trong việc thực hiện chủ trương tinh giản;
- Thứ sáu, để tránh hiện tượng trục lợi chính sách, quy định bắt buộc hoàn trả trợ cấp nếu đối tượng đã tinh giản quay trở lại làm việc trong khu vực hưởng lương ngân sách nhà nước hoặc giữ chức vụ không chuyên trách trong thời hạn 60 tháng là cần thiết và hợp lý;
- Cuối cùng, nhằm bảo đảm tính công bằng, không chồng chéo trong thực hiện chính sách, mỗi đối tượng tinh giản chỉ được hưởng một chế độ cao nhất nếu thuộc nhiều chính sách khác nhau.
Với tình huống của bạn vừa nêu, chúng tôi xin giải đáp như sau: Bạn phải hoàn trả lại khoản tiền trợ cấp tinh giản biên chế đã nhận trước đó, vì hành vi của bạn thuộc trường hợp quy định tại khoản 6 Điều 3 Nghị định số 154/2025/NĐ-CP ngày 15/6/2025 của Chính phủ về việc quy định tinh giản biên chế.
Do đó, bạn tuy đã được tinh giản biên chế hợp pháp nhưng trong vòng 60 tháng (5 năm) kể từ thời điểm nhận trợ cấp, bạn lại được bố trí làm người hoạt động không chuyên trách ở thôn, cụ thể là chức danh Phó Bí thư chi bộ là chức vụ có hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước nên thuộc diện phải hoàn trả trợ cấp tinh giản.
Do đó, cơ quan có thẩm quyền tại xã X cần thực hiện thu hồi khoản trợ cấp tinh giản mà bạn đã nhận, đảm bảo đúng quy định pháp luật và nguyên tắc quản lý nhân sự, tài chính công.
Như vậy, các nguyên tắc tinh giản biên chế trên thể hiện tính toàn diện, chặt chẽ, minh bạch và nhân văn của chính sách tinh giản biên chế, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc để các địa phương thực hiện hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, hướng tới bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.
Trân trọng./.
