Quỹ xã hội là gì? Quỹ từ thiện là gì? Mục đích và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?  

Chào luật sư, tôi đang có dự định cùng một số người bạn thành lập quỹ nhằm hỗ trợ và giúp đỡ các hộ dân gặp khó khăn do thiên tai. Tuy nhiên, tôi còn khá băn khoăn về quy định pháp luật hiện hành liên quan đến việc thành lập và hoạt động của các loại quỹ này. Cụ thể, tôi muốn được luật sư tư vấn giúp: Theo quy định của pháp luật hiện nay thì “quỹ xã hội” và “quỹ từ thiện” được hiểu như thế nào? Hai loại quỹ này có điểm gì khác nhau không? Với trường hợp của tôi thì sẽ phải lập quỹ xã hội hay quỹ từ thiện? Ngoài ra, tôi cũng muốn biết mục đích tổ chức, hoạt động của các quỹ này được quy định ra sao và khi hoạt động thì phải tuân thủ những nguyên tắc nào để đảm bảo đúng quy định của pháp luật? Rất mong được luật sư giải đáp rõ giúp tôi.

MỤC LỤC

1. Quỹ xã hội là gì? Quỹ từ thiện là gì?

2. Mục đích và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?

3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹxã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?

Trả lời:

1. Quỹ xã hội là gì? Quỹ từ thiện là gì?

Căn cứ theo khoản 2, 3 Điều 4 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25/11/2019 của Chính phủ về việc tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện (“Nghị định số 93/2019/NĐ-CP”) được sửa đổi bởi điểm a khoản 2 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CP ngày 23/10/2024 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 93/2019/NĐ quy định về định nghĩa của “quỹ xã hội” và “quỹ từ thiện” như sau:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

…

2. Quỹ xã hội: Là quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích hỗ trợ và khuyến khích phát triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng.

3. Quỹ từ thiện: Là quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích từ thiện, nhân đạo; hỗ trợ khắc phục sự cố do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn và các đối tượng khác thuộc diện khó khăn, yếu thế cần sự trợ giúp của xã hội.”

Từ các quy định trên, có thể thấy quỹ xã hội và quỹ từ thiện đều là những tổ chức phi lợi nhuận được thành lập nhằm phục vụ lợi ích chung của cộng đồng, song mục tiêu hoạt động và phạm vi hỗ trợ có sự khác biệt rõ rệt. Cụ thể, quỹ xã hội hướng đến việc hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển bền vững trên nhiều lĩnh vực như văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường và các hoạt động vì cộng đồng nói chung. Trong khi đó, quỹ từ thiện tập trung vào mục tiêu nhân đạo, cứu trợ và giúp đỡ trực tiếp các cá nhân, nhóm người hoặc cộng đồng gặp khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn hay thuộc diện yếu thế trong xã hội.

Theo đó, xét về bản chất pháp lý, cả hai loại quỹ này đều là tổ chức xã hội hoạt động không vì lợi nhuận, thể hiện chính sách của Nhà nước trong việc khuyến khích sự tham gia của nhân dân và tổ chức xã hội vào công tác an sinh, phát triển xã hội và nhân đạo.

Việc phân định rạch ròi giữa “quỹ xã hội” và “quỹ từ thiện” giúp đảm bảo tính minh bạch, đúng mục tiêu hoạt động và hiệu quả quản lý nhà nước đối với các nguồn lực xã hội hóa, đồng thời góp phần phát huy truyền thống tương thân tương ái, chung tay xây dựng cộng đồng văn minh, nhân ái và phát triển bền vững.

2. Mục đích và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?

2.1. Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?

Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ được quy định tại Điều 3 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi khoản 1 Điều 1 Nghị định số 136/2024/NĐ-CP ngày 23/10/2024 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 93/2019/NĐ cụ thể như sau:

“Điều 3. Mục đích tổ chức, hoạt động của quỹ

Quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích hỗ trợ, khuyến khích phát triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng, từ thiện, nhân đạo.”

Vậy nên, mục đích tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện là nhằm phục vụ lợi ích cộng đồng, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội và phát triển bền vững của đất nước, hoàn toàn không vì mục tiêu lợi nhuận. Cụ thể, các quỹ này được thành lập để huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực xã hội một cách hợp pháp, minh bạch nhằm hỗ trợ, khuyến khích và thúc đẩy sự phát triển của nhiều lĩnh vực thiết yếu như triển văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ tài nguyên và môi trường, cộng đồng, từ thiện, nhân đạo.

Quỹ xã hội và quỹ từ thiện đóng vai trò là công cụ xã hội hóa quan trọng, giúp kết nối giữa Nhà nước, tổ chức và công dân trong việc chung tay đóng góp cho sự phát triển toàn diện của xã hội, đồng thời thể hiện sâu sắc tinh thần nhân văn, tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam.

2.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹxã hội, quỹ từ thiện được quy định như thế nào?

Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được quy định tại Điều 5 Nghị định số 93/2019/NĐ-CP cụ thể như sau:

“Điều 5. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹ

1. Thành lập và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận.

2. Tự nguyện, tự chủ, tự trang trải và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật bằng tài sản của mình.

3. Tổ chức, hoạt động theo quy định của pháp luật và điều lệ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận.

4. Công khai, minh bạch về tổ chức, hoạt động và thu, chi tài chính, tài sản của quỹ.

5 . Không phân chia tài sản.”

Căn cứ theo những quy định trên, có thể thấy nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện được xây dựng nhằm bảo đảm tính phi lợi nhuận, tính minh bạch và trách nhiệm pháp lý độc lập của quỹ trong suốt quá trình hoạt động.

Trước hết, việc thành lập và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận thể hiện rõ bản chất nhân đạo, xã hội của quỹ, hướng đến phục vụ lợi ích cộng đồng thay vì mục đích kinh tế. Tiếp đó, quy định về tính tự nguyện, tự chủ, tự trang trải và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật khẳng định quỹ là tổ chức xã hội dân sự độc lập, hoạt động trên cơ sở tự nguyện của các sáng lập viên và tự chịu trách nhiệm về tài sản, nghĩa vụ của mình, không phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

Đồng thời, việc yêu cầu quỹ hoạt động theo quy định của pháp luật và điều lệ được cơ quan có thẩm quyền công nhận đảm bảo quỹ vận hành trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng, tránh tình trạng hoạt động tùy tiện hoặc sai mục đích. Nguyên tắc công khai, minh bạch về tổ chức, hoạt động và tài chính là cơ sở then chốt nhằm phòng ngừa tiêu cực, bảo vệ quyền lợi của nhà tài trợ và đối tượng thụ hưởng, đồng thời củng cố niềm tin xã hội đối với quỹ.

Cuối cùng, nguyên tắc “không phân chia tài sản” khẳng định rõ quỹ không được phép tư hữu hóa nguồn lực huy động được, qua đó giữ vững tính chất phi lợi nhuận và phục vụ lợi ích công.

Tóm lại, với mục đích hỗ trợ và giúp đỡ các hộ dân gặp khó khăn do thiên tai, việc bạn lựa chọn thành lập quỹ từ thiện là sẽ phù hợp với bản chất và mục tiêu hoạt động được pháp luật quy định. Đây chính là mô hình thích hợp nhất để bạn triển khai các hoạt động hỗ trợ cộng đồng một cách hợp pháp, minh bạch và bền vững.

Bên cạnh đó, các quy định về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của quỹ từ thiện đã được chúng tôi phân tích chi tiết ở phần trên, nhằm giúp bạn nắm rõ hơn nền tảng pháp lý và cách thức vận hành đúng quy định. Hy vọng rằng những tư vấn này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ sở pháp lý, xác định đúng loại hình quỹ cần thành lập và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đảm bảo hoạt động của quỹ diễn ra hiệu quả, minh bạch và đúng pháp luật, qua đó đóng góp tích cực cho cộng đồng và lan tỏa các giá trị nhân văn trong xã hội.

Trân trọng./.