Phân quyền là gì? Việc phân quyền của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là cán bộ công chức tại Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, tôi nhận thấy có một số lĩnh vực mà địa phương hoàn toàn có đủ năng lực và điều kiện để chủ động giải quyết thay vì chờ chỉ đạo từ Trung ương. Trong trường hợp này, tôi muốn biết rằng, theo quy định pháp luật hiện hành, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thể đề xuất phân quyền đối với những lĩnh vực cụ thể đó như thế nào?
MỤC LỤC
2. Việc phân quyền của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Trả lời:
1. Phân quyền là gì?
Hiện nay, pháp luật nước ta vẫn chưa có định nghĩa chính thức nào về “phân quyền” nhưng có thể hiểu rằng phân quyền là một nguyên tắc tổ chức và quản lý trong hệ thống chính trị, trong đó quyền lực không được tập trung vào một cá nhân hoặc một cơ quan duy nhất, mà được chia sẻ giữa các cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân khác nhau. Mục đích của phân quyền là để đảm bảo sự cân bằng quyền lực, tránh lạm dụng quyền lực và tạo ra một hệ thống kiểm soát và giám sát lẫn nhau.
Phân quyền cũng có thể hiểu là chế độ quản lí hành chính phân cho một tập thể hay một đơn vị hành chính - lãnh thổ tự quản lí, có tư cách pháp nhân, có những quyền hạn và những nguồn lực nhất định, dưới sự kiểm tra của Nhà nước.
2. Việc phân quyền của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Căn cứ theo Điều 12 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 12. Phân quyền
1. Việc phân quyền cho chính quyền địa phương các cấp phải được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, trong đó xác định rõ chủ thể thực hiện, nội dung, phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn, bảo đảm các nguyên tắc phân định thẩm quyền và phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp quy định tại Luật này.
2. Chính quyền địa phương tự chủ trong việc ra quyết định, tổ chức thi hành và tự chịu trách nhiệm trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền; được phân cấp, ủy quyền thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền theo quy định tại Điều 13 và Điều 14 của Luật này, trừ trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội quy định không được phân cấp, ủy quyền.
3. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được đề xuất với Chính phủ đề nghị Quốc hội phân quyền cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương.
Chính phủ có trách nhiệm xem xét, giải quyết đề xuất của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; trường hợp không đồng ý thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.
4. Cơ quan nhà nước cấp trên, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra, giám sát về tính hợp hiến, hợp pháp trong việc chính quyền địa phương các cấp thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền.”
Có thể thấy rằng việc phân quyền cho chính quyền địa phương là cơ chế then chốt nhằm bảo đảm tính chủ động, tự chịu trách nhiệm và phát huy năng lực quản trị địa phương trong khuôn khổ pháp luật. Việc phân quyền phải được quy định cụ thể trong luật hoặc nghị quyết của Quốc hội, trong đó xác định rõ chủ thể, nội dung, phạm vi, trách nhiệm thực hiện, đồng thời bảo đảm các nguyên tắc về phân định thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương, cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương.
Chính quyền địa phương, đặc biệt là Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, được tạo điều kiện chủ động đề xuất cơ chế phân quyền phù hợp với đặc thù và năng lực thực tiễn của địa phương, qua đó thể hiện rõ vai trò tự chủ trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đã được giao. Tuy nhiên, để bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước và bảo vệ tính pháp quyền, pháp luật quy định cơ quan nhà nước cấp trên có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện phân quyền về tính hợp hiến, hợp pháp. Cơ chế kiểm soát này góp phần tăng cường trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch và bảo đảm phân quyền được thực hiện hiệu quả, đúng mục đích, đúng pháp luật, phục vụ tốt hơn cho lợi ích của Nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước.
Với tình huống của bạn thì căn cứ theo Điều 12 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số 72/2025/QH15), trong trường hợp chính quyền địa phương cấp tỉnh nhận thấy có những lĩnh vực cụ thể mà địa phương có đủ năng lực, điều kiện để thực hiện thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có quyền đề xuất với Chính phủ đềnghị Quốc hội về việc phân quyền đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tại địa phương để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp.
Trân trọng./.
