Giải tán Hội đồng nhân dân 02 cấp được quy định như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Căn cứ theo quy địn pháp luật, việc giải tán Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cấp xã được quy định như thế nào? Cụ thể, cơ quan nào có thẩm quyền ra quyết định giải tán và trong những trường hợp nào thì Hội đồng nhân dân bị giải tán? Đồng thời, sau khi Hội đồng nhân dân bị giải tán, quá trình chuyển giao quyền lực và tổ chức lại bộ máy chính quyền địa phương sẽ diễn ra ra sao để đảm bảo tính liên tục của hoạt động quản lý, điều hành nhà nước tại địa phương?

MỤC LỤC

1. Hội đồng nhân dân là cơ quan gì?

2. Giải tán Hội đồng nhân dân 02 cấp được quy định như thế nào?

Trả lời:

1. Hội đồng nhân dân là cơ quan gì?

Căn cứ theo Điều 113 Hiến pháp năm 2013 và khoản 1 Điều 5 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:

“Điều 113.

1. Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.

2. Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.”

và

“Điều 5. Hội đồng nhân dân

1. Hội đồng nhân dân gồm các đại biểu Hội đồng nhân dân do cử tri ở địa phương bầu ra, là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước ở địa phương; chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.”

Từ các quy định trên có thể thấy Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, giữ vai trò trung tâm trong việc thực hiện quyền dân chủ đại diện tại đơn vị hành chính. Được Nhân dân địa phương trực tiếp bầu ra, Hội đồng nhân dân có chức năng quyết định các vấn đề quan trọng thuộc thẩm quyền địa phương theo quy định của pháp luật và giám sát việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

Với vị trí là thiết chế thể hiện ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, Hội đồng nhân dân đồng thời cũng chịu trách nhiệm trước Nhân dân và cơ quan nhà nước cấp trên, thể hiện rõ nguyên tắc song hành giữa quyền lực và trách nhiệm chính trị, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo tính dân chủ, pháp quyền và hiệu quả trong quản lý nhà nước tại địa phương.

2. Giải tán Hội đồng nhân dân 02 cấp được quy định như thế nào?

Căn cứ theo Điều 50 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:

“Điều 50. Giải tán Hội đồng nhân dân

1. Hội đồng nhân dân làm thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của Nhân dân thì bị giải tán.

2. Thẩm quyền giải tán Hội đồng nhân dân được quy định như sau:

a) Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải tán Hội đồng nhân dân cấp tỉnh;

b) Hội đồng nhân dân cấp tỉnh giải tán Hội đồng nhân dân cấp xã.

3. Nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh giải tán Hội đồng nhân dân cấp xã phải trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn.

4. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bị giải tán chấm dứt hoạt động kể từ ngày nghị quyết giải tán Hội đồng nhân dân cấp tỉnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có hiệu lực thi hành.

Hội đồng nhân dân cấp xã bị giải tán chấm dứt hoạt động kể từ ngày nghị quyết giải tán Hội đồng nhân dân cấp xã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn.

Khi Hội đồng nhân dân bị giải tán chấm dứt hoạt động thì Ủy ban nhân dân cùng cấp cũng chấm dứt hoạt động.

5. Trường hợp Hội đồng nhân dân cấp xã bị giải tán thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ định Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp xã lâm thời; Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bị giải tán thì Thủ tướng Chính phủ chỉ định Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh lâm thời để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân theo quy định của Luật này cho đến khi Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân mới được bầu ra.

6. Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định và công bố ngày bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân trong trường hợp giải tán Hội đồng nhân dân cấp tỉnh; Thường trực Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định và công bố ngày bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân trong trường hợp giải tán Hội đồng nhân dân cấp xã. Việc bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân được thực hiện theo quy định của pháp luật về bầu cử. Hội đồng nhân dân mới được bầu ra làm nhiệm vụ cho đến khi hết nhiệm kỳ của Hội đồng nhân dân đã bị giải tán.”

Căn cứ theo quy định trên thì việc giải tán Hội đồng nhân dân là một biện pháp đặc biệt, chỉ được áp dụng khi Hội đồng nhân dân đó làm thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của Nhân dân. Quy định này thiết lập một cơ chế giám sát chặt chẽ, đảm bảo tính hợp pháp và hiệu lực của quyết định giải tán.

Cụ thể, thẩm quyền giải tán Hội đồng nhân dân được phân cấp rõ ràng:

- Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thẩm quyền giải tán Hội đồng nhân dân cấp tỉnh;

- Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải tán Hội đồng nhân dân cấp xã nhưng nghị quyết giải tán này phải được Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn mới có hiệu lực.

Khi Hội đồng nhân dân bị giải tán, hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cùng cấp cũng chấm dứt hoạt động. Để đảm bảo bộ máy chính quyền không bị gián đoạn, ngay lập tức, các cơ quan cấp trên sẽ chỉ định người đứng đầu và bộ máy lâm thời:

- Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bị giải tán: Thủ tướng Chính phủ chỉ định Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh lâm thời;

- Hội đồng nhân dân cấp xã bị giải tán: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ định Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp xã lâm thời.

Cuối cùng, cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định và công bố ngày bầu cử Hội đồng nhân dân mới để phục hồi hoạt động của chính quyền. Hội đồng nhân dân mới được bầu ra sẽ tiếp tục làm việc cho đến khi kết thúc nhiệm kỳ của Hội đồng nhân dân đã bị giải tán.

Tóm lại, quy định trên không chỉ quy định rõ các trường hợp và thẩm quyền giải tán Hội đồng nhân dân mà còn đưa ra các giải pháp chuyển tiếp, bao gồm việc thành lập chính quyền lâm thời và tổ chức bầu cử lại. Điều này thể hiện tính chặt chẽ, khoa học của pháp luật, đảm bảo rằng ngay cả trong tình huống đặc biệt như giải tán Hội đồng nhân dân, hoạt động quản lý, điều hành nhà nước vẫn được duy trì một cách liên tục và hiệu quả.

Trân trọng./.