Có di chúc rồi có được chia thừa kế theo pháp luật hay không?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là con cả trong gia đình. Trước khi mất, cha tôi có viết một bản di chúc bằng tay, không có người làm chứng, không công chứng và cũng không ghi rõ ngày tháng. Sau khi cha tôi qua đời, các anh chị em tôi không đồng ý với nội dung trong di chúc vì thấy có nhiều điểm không rõ ràng. Vậy trong trường hợp này, dù đã có di chúc, di sản có được chia theo pháp luật không?

MỤC LỤC

1. Quy định về thừa kế theo di chúc, thừa kế theo pháp luật?

2. Có di chúc rồi có được chia thừa kế theo pháp luật hay không?

Trả lời:

1. Quy định về thừa kế theo di chúc, thừa kế theo pháp luật?

Căn cứ Điều 609, 624, 649 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:

“Điều 609. Quyền thừa kế

Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc.”

“Điều 624. Di chúc

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”

“Điều 649. Thừa kế theo pháp luật

Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.”

Như vậy, thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật là hai hình thức thừa kế di sản của người đã mất theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành.

Trong trường hợp thừa kế theo di chúc, di sản sẽ được phân chia theo ý nguyện của người đã mất thể hiện trong di chúc hợp pháp. Còn đối với thừa kế theo pháp luật, việc phân chia di sản được thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành.

2. Có di chúc rồi có được chia thừa kế theo pháp luật hay không?

Căn cứ Điều 659 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:

“Điều 659. Phân chia di sản theo di chúc

1. Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc; nếu di chúc không xác định rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

2. Trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản; nếu hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.

3. Trường hợp di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản.”

Theo đó, công dân có quyền lập di chúc để định đoạt và để lại tài sản của mình. Tuy việc chia thừa kế theo di chúc được ưu tiên, nhưng trong một số trường hợp nhất định, dù đã có di chúc, di sản vẫn phải chia theo quy định của pháp luật.

Theo Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

a) Không có di chúc;

b) Di chúc không hợp pháp;

c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;

b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;

c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Theo đó, thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp không có di chúc, di chúc không hợp pháp, những người hưởng thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc,…

Như vậy, mặc dù đã có di chúc nhưng di sản thừa kế vẫn có thể được chia theo pháp luật trong một số trường hợp sau: Di chúc không hợp pháp, những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, người hưởng di chúc không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản,…Theo đó, nếu một phần di sản theo di chúc thuộc các trường hợp nêu trên thì phần di sản đó cũng được chia theo pháp luật.

Tóm lại, trong trường hợp của bạn, mặc dù cha bạn có để lại di chúc, nhưng bản di chúc được viết bằng tay, không có người làm chứng, không công chứng và cũng không ghi rõ ngày tháng nên di chúc này không hợp pháp và sẽ bị coi là không hợp pháp. Khi đó, việc chia di sản sẽ không thực hiện theo nội dung di chúc mà được chia theo pháp luật.

Trân trọng./.