BÀI VIẾT VỀ HÔN NHÂN THỰC TẾ
VÀ CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT HÔN NHÂN THỰC TẾ
CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN AN DƯƠNG
Luật Hôn nhân gia đình năm 1986, 2014 không có khái niệm thế nào là hôn nhân thực tế nhưng trước tình hình thực tế có những trường hợp chung sống như vợ chồng với nhau đã lâu nhưng không đăng ký kết hôn thì Nghị quyết Số 35/2000/NQ-QH10, ngày 09 tháng 6 năm 2000 của Quốc hội có qui định như sau : “Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03 tháng 01 năm 1987, ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích đăng ký kết hôn; trong trường hợp có yêu cầu ly hôn thì được Toà án thụ lý giải quyết theo quy định về ly hôn của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000;”.Hiện nay nghị quyết số 35/2000/NQ-QH10 của Quốc hội đã hết hiệu lực nhưng Thông tư liên tích số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03 tháng 01 năm 2001 vẫn còn hiệu lực pháp luật, tinh thần của Thông tư này vẫn được áp dụng. Mặt khác, tại Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06 tháng 01 năm 2016 quy đinh tại mục 4 như sau:
4. “Người đang có vợ hoặc có chồng” quy định tại điểm c khoản 2 Điều 5 của Luật hôn nhân và gia đình là người thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Người đã kết hôn với người khác theo đúng quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình nhưng chưa ly hôn hoặc không có sự kiện vợ (chồng) của họ chết hoặc vợ (chồng) của họ không bị tuyên bố là đã chết;
b) Người xác lập quan hệ vợ chồng với người khác trước ngày 03-01-1987 mà chưa đăng ký kết hôn và chưa ly hôn hoặc không có sự kiện vợ (chồng) của họ chết hoặc vợ (chồng) của họ không bị tuyên bố là đã chết;
c) Người đã kết hôn với người khác vi phạm điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình nhưng đã được Tòa án công nhận quan hệ hôn nhân bằng bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật và chưa ly hôn hoặc không có sự kiện vợ (chồng) của họ chết hoặc vợ (chồng) của họ không bị tuyên bố là đã chết.
Như vậy tại điểm b mục 4 Thông tư này đã nêu rõ về hôn nhân thực tế.
Hiện nay khi xét xử các vụ án về mối quan hệ hôn nhân thực tế có hai quan điểm về trích dẫn áp dụng pháp luật như sau:
- Quan điểm thứ nhất : Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03 tháng 01 năm 2001 có trước khi Luật Hôn nhân gia đình 2014, đã hết hiệu lực. Vì vậy khi xét xử cần áp dụng Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06 tháng 01 năm 2016 để giải quyết cho những trường hợp hôn nhân thực tế theo Luật Hôn nhân gia đình.
- Quan điểm thứ hai: Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03 tháng 1 năm 2001 còn hiệu lực pháp luật và tinh thần của Thông tư vẫn được áp dụng .
Trong Thông tư này ,tại điểm d qui định rõ như sau: “d. Được coi nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng, nếu họ có đủ điều kiện để kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 và thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Có tổ chức lễ cưới khi về chung sống với nhau;
- Việc họ về chung sống với nhau được gia đình (một bên hoặc cả hai bên) chấp nhận;
- Việc họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến;
- Họ thực sự có chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình.
Thời điểm nam và nữ bắt đầu chung sống với nhau như vợ chồng là ngày họ tổ chức lễ cưới hoặc ngày họ về chung sống với nhau được gia đình (một hoặc cả hai bên) chấp nhận hoặc ngày họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến hoặc ngày họ thực sự bắt đầu chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình.”
Thông tư này cũng qui định rõ: Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03/01/1987 (ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực) mà chưa đăng ký kết hôn, nếu một bên hoặc cả hai bên có yêu cầu ly hôn, thì Toà án thụ lý vụ án và áp dụng quy định về ly hôn của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 để giải quyết vụ án ly hôn theo thủ tục chung. Cần chú ý là trong trường hợp sau khi quan hệ vợ chồng đã được xác lập họ mới thực hiện việc đăng ký kết hôn, thì quan hệ vợ chồng của họ vẫn được công nhận kể từ ngày xác lập (ngày họ bắt đầu chung sống với nhau như vợ chồng), chứ không phải là chỉ được công nhận kể từ ngày đăng ký kết hôn.Tại Thông tư liên tích số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06 tháng 01 năm 2016 thì ở mục 4 qui định về khái niệm “Người đang có vợ hoặc có chồng” quy định tại điểm c khoản 2 Điều 5 của Luật hôn nhân và gia đình .Vì vậy ,khi xét xử những trường hợp ly hôn là quan hệ hôn nhân thực tế cần áp dụng chỉ dẫn Thông tư liên tích số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03 tháng 1 năm 2001 để giải quyết ly hôn theo thủ tục chung.
Quan điểm của tác giả với đồng nghiệp cũng thống nhất với quan điểm thứ hai và xin nêu ra để cùng trao đổi.
Trần Thị Minh Trang- TAND huyện An Dương
