1. Giải thích từ ngữ

Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, phát tán, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân được hiểu là hành vi làm ra, cất giữ, chuyển dịch, bán hay mua để bán lại, cướp, bắt cóc nhằm chiếm đoạt, cưỡng đoạt, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt, trộm cắp, tham ô, lừa đảo, lạm dụng chiếm đoạt chất phóng xạ.

2. Tội danh

“Điều 309. Tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, phát tán, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân

1. Người nào sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, phát tán, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Có tổ chức;

b) Vận chuyển, mua bán qua biên giới;

c) Làm chết người;

d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

e) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

g) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 02 người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Khách thể của tội phạm này là an ninh, trật tự xã hội và sức khỏe cộng đồng. Cụ thể, tội phạm này xâm phạm đến:

• An toàn và an ninh quốc gia: Chất phóng xạ và vật liệu hạt nhân có thể được sử dụng để chế tạo các vũ khí hạt nhân hoặc các thiết bị gây hại khác.
• Sức khỏe và môi trường: Việc sử dụng hoặc phát tán chất phóng xạ không kiểm soát có thể gây nguy hại cho sức khỏe con người và môi trường.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Khách quan của tội phạm này bao gồm các hành vi cụ thể sau:

• Sản xuất trái phép: Hành vi sản xuất chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân mà không có giấy phép hoặc không tuân thủ các quy định pháp luật về sản xuất.
• Tàng trữ trái phép: Hành vi giữ, lưu giữ hoặc bảo quản chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân mà không có giấy phép hoặc không tuân thủ các quy định pháp luật về tàng trữ.
• Vận chuyển trái phép: Hành vi vận chuyển chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân mà không có giấy phép hoặc không tuân thủ quy định pháp luật về vận chuyển.
• Sử dụng trái phép: Hành vi sử dụng chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân mà không có giấy phép hoặc không theo các quy định pháp luật về sử dụng.
• Phát tán trái phép: Hành vi phát tán chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân ra ngoài cộng đồng hoặc môi trường mà không có giấy phép hoặc không tuân thủ quy định pháp luật.
• Mua bán trái phép: Hành vi mua bán chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân mà không có giấy phép hoặc vi phạm quy định pháp luật về mua bán.
• Chiếm đoạt: Hành vi chiếm đoạt chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân từ nguồn hợp pháp hoặc trái phép mà không có quyền hoặc không được phép.

Hậu quả: Việc thực hiện các hành vi này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, môi trường và an ninh quốc gia. Cụ thể, hậu quả có thể bao gồm:

• Tổn hại sức khỏe: Gây ra nguy cơ nhiễm xạ, bệnh tật cho con người.
• Ô nhiễm môi trường: Lưu giữ, phát tán chất phóng xạ hoặc vật liệu hạt nhân có thể gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến hệ sinh thái.
• Nguy cơ an ninh quốc gia: Việc chiếm đoạt hoặc sử dụng chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân có thể dẫn đến việc chế tạo vũ khí hạt nhân hoặc các thiết bị gây hại khác.

Mối quan hệ nhân quả: Để cấu thành tội phạm, phải có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả. Cụ thể, hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, phát tán, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân phải gây ra hoặc có khả năng gây ra những hậu quả nghiêm trọng nêu trên. Mối quan hệ nhân quả được thiết lập khi hành vi phạm tội là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những hậu quả xấu đối với sức khỏe con người, môi trường và an ninh quốc gia.

Trong việc xác định mối quan hệ nhân quả, cần chứng minh rằng hành vi cụ thể của người phạm tội là nguyên nhân trực tiếp và có thể dự đoán được hậu quả xảy ra do hành vi đó.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Yếu tố chủ quan của tội phạm này bao gồm các khía cạnh sau:

Lỗi cố ý: Người phạm tội thường thực hiện hành vi với lỗi cố ý. Cố ý có thể là cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp:

• Cố ý trực tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, biết rõ hành vi đó vi phạm pháp luật nhưng vẫn mong muốn hoặc chấp nhận thực hiện hành vi đó.
• Cố ý gián tiếp: Người phạm tội cũng nhận thức được tính chất nguy hiểm của hành vi nhưng không mong muốn hậu quả xảy ra, tuy nhiên họ vẫn thực hiện hành vi và chấp nhận khả năng hậu quả có thể xảy ra.

Động cơ phạm tội: Động cơ của người phạm tội có thể đa dạng và thường xuất phát từ các lợi ích cá nhân như lợi nhuận kinh tế (ví dụ, trong trường hợp mua bán trái phép) hoặc các lý do khác như thù hận, trả thù hoặc lợi ích chính trị. Động cơ có thể không phải là yếu tố bắt buộc để xác định tội phạm, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến việc định khung hình phạt.

Mục đích phạm tội: Mục đích của người phạm tội thường là đạt được một kết quả cụ thể từ hành vi vi phạm. Ví dụ:

• Sản xuất chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân có thể nhằm mục đích bán ra thị trường đen để kiếm lợi nhuận.
• Chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân có thể nhằm mục đích sử dụng cho mục tiêu riêng, như sản xuất vũ khí hoặc thực hiện các hành vi khủng bố.

Trong các trường hợp này, cả động cơ và mục đích đều cần được xem xét để xác định mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, từ đó xác định mức án phù hợp theo quy định pháp luật.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, phát tán, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân bao gồm:

• Cá nhân: Cá nhân phải từ đủ 16 tuổi trở lên để chịu trách nhiệm hình sự về tội này. Cá nhân phải có đủ năng lực trách nhiệm hình sự, tức là có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình.
• Tổ chức: Tổ chức, đặc biệt là các pháp nhân thương mại, có thể là chủ thể của tội phạm này nếu hành vi vi phạm được thực hiện bởi người đại diện hoặc người có thẩm quyền của tổ chức. Pháp nhân thương mại chịu trách nhiệm hình sự nếu hành vi phạm tội xảy ra trong phạm vi hoạt động của tổ chức đó và gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Trân trọng./.