Người giám định trong tố tụng cạnh tranh được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Hôm trước, công ty tôi bị điều tra về hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Trong hồ sơ có một số tài liệu kỹ thuật chuyên ngành mà cơ quan điều tra nói phải mời người giám định để xác định tính xác thực và ý nghĩa của chúng. Tôi chưa rõ lắm, trong tố tụng cạnh tranh thì người giám định được pháp luật quy định cụ thể ra sao, họ có quyền và nghĩa vụ gì? Mong luật sư giải đáp, cảm ơn luật sư.
MỤC LỤC
1. Người giám định trong tố tụng cạnh tranh là ai?
2. Người giám định theo pháp luật cạnh tranh được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Người giám định trong tố tụng cạnh tranh là ai?
Trong quá trình giải quyết các vụ việc cạnh tranh, có nhiều tình tiết đòi hỏi phải được phân tích, đánh giá dựa trên kiến thức chuyên môn sâu mà cơ quan tiến hành tố tụng hoặc các bên tham gia không thể tự mình thực hiện. Lúc này, người giám định đóng vai trò là “cầu nối” cung cấp kết luận khoa học, khách quan, góp phần làm sáng tỏ các vấn đề quan trọng của vụ việc. Căn cứ theo khoản 1 Điều 70 Luật Cạnh tranh 2018 nêu ra khái niệm về người giám định như sau:
“Điều 70. Người giám định
1. Người giám định là người am hiểu và có kiến thức cần thiết về lĩnh vực cần giám định được Thủ trưởng Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh trưng cầu hoặc được các bên liên quan đề nghị giám định trong trường hợp Thủ trưởng Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh từ chối trưng cầu giám định.”
Như vậy, người giám định được biết đến là người có am hiểu và có kiến thức cần thiết về lĩnh vực cần giám định, được Thủ trưởng Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh trưng cầu hoặc được các bên liên quan đề nghị giám định trong trường hợp Thủ trưởng Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh từ chối trưng cầu giám định. Bên cạnh đó, người giám định tham gia vào quá trình giải quyết vụ việc cạnh tranh với vai trò là người tham gia tố tụng cạnh tranh theo khoản 7 Điều 66 Luật Cạnh tranh 2018 như sau:
“Điều 66. Người tham gia tố tụng cạnh tranh
7. Người giám định.”
Như vậy, thầy rằng người giám định giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong tố tụng cạnh tranh, vừa là chủ thể cung cấp các kết luận mang tính chuyên môn sâu, vừa hỗ trợ cơ quan tiến hành tố tụng xác định sự thật khách quan của vụ việc. Sự tham gia của họ giúp đảm bảo quá trình giải quyết vụ việc cạnh tranh được thực hiện một cách chính xác, khoa học, hạn chế tối đa sai sót do thiếu kiến thức chuyên ngành. Vai trò này không chỉ góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên mà còn nâng cao tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong việc thực thi pháp luật cạnh tranh.
2. Người giám định theo pháp luật cạnh tranh được quy định như thế nào?
Người giám định, với kiến thức và kinh nghiệm chuyên sâu trong lĩnh vực cần giám định, không chỉ hỗ trợ về mặt kỹ thuật mà còn bảo đảm tính khách quan, chính xác của quá trình giải quyết vụ việc. Khoản 2, 3 và 4 Điều 70 Luật Cạnh tranh 2018 đã quy định như sau:
“Điều 70. Người giám định
2. Người giám định có quyền và nghĩa vụ sau đây:
a. Được đọc các tài liệu có trong hồ sơ vụ việc cạnh tranh liên quan đến đối tượng giám định; yêu cầu cơ quan, tổ chức, người trưng cầu giám định, người đề nghị giám định cung cấp tài liệu cần thiết cho việc giám định;
b. Đặt câu hỏi đối với người tham gia tố tụng cạnh tranh về những vấn đề có liên quan đến đối tượng giám định;
c. Có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tố tụng cạnh tranh, trả lời những vấn đề liên quan đến việc giám định và kết luận giám định một cách trung thực, có căn cứ, khách quan;
d. Phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan trưng cầu giám định, người đề nghị giám định biết về việc không thể giám định được do việc cần giám định vượt quá khả năng chuyên môn, tài liệu cung cấp không đủ hoặc không sử dụng được cho việc giám định;
đ. Phải bảo quản tài liệu đã nhận và gửi trả lại cơ quan trưng cầu giám định, người đề nghị giám định cùng với kết luận giám định hoặc cùng với thông báo về việc không thể giám định được;
e. Không được tự mình thu thập tài liệu để tiến hành giám định; không tiếp xúc riêng với những người tham gia tố tụng cạnh tranh khác nếu việc tiếp xúc đó ảnh hưởng đến tính khách quan của kết quả giám định; không được tiết lộ bí mật thông tin mà mình biết khi tiến hành giám định; không thông báo kết quả giám định cho người khác, trừ cơ quan tiến hành tố tụng, người đề nghị giám định trong trường hợp Thủ trưởng Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh từ chối trưng cầu giám định;
g. Được thanh toán các chi phí có liên quan theo quy định của pháp luật.
3. Người giám định từ chối kết luận giám định mà không có lý do chính đáng hoặc kết luận giám định sai sự thật hoặc khi được cơ quan tiến hành tố tụng cạnh tranh triệu tập mà vắng mặt không có lý do chính đáng thì phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.
4. Người giám định phải từ chối tham gia tố tụng cạnh tranh hoặc bị thay đổi trong các trường hợp sau đây:
a) Là bên khiếu nại, bên bị điều tra, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan hoặc là người thân thích của bên khiếu nại, bên bị điều tra, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan;
b) Đã tham gia tố tụng cạnh tranh với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người làm chứng, người phiên dịch trong cùng vụ việc cạnh tranh;
c) Có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư khi làm nhiệm vụ.”
Quy định trên đã liệt kê một cách đầy đủ và chi tiết về quyền cũng như nghĩa vụ của người giám định. Trong đó, các quyền giúp họ có điều kiện thực hiện giám định hiệu quả, còn các nghĩa vụ và hạn chế nhằm ngăn ngừa việc lạm dụng, sai lệch hoặc làm ảnh hưởng đến tính minh bạch của kết quả. Nhìn chung, cơ chế này không chỉ bảo vệ lợi ích của các bên trong vụ việc cạnh tranh mà còn góp phần duy trì niềm tin vào hệ thống tố tụng cạnh tranh.
Khi có trường hợp người giám định từ chối kết luận giám định mà không có lý do chính đáng hoặc kết luận giám định sai sự thật hoặc khi được cơ quan tiến hành tố tụng cạnh tranh triệu tập mà vắng mặt không có lý do chính đáng thì buộc phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật. Từ đó, ta thấy được tính răn đe của Nhà nước, nhằm bảo đảm người giám định thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nghĩa vụ được giao, đồng thời giữ gìn tính trung thực, khách quan và uy tín của hoạt động tố tụng cạnh tranh.
Ngoài ra, điều khoản trên còn ghi nhận rõ ràng những trường hợp mà người giám định phải từ chối tham gia tố tụng cạnh tranh hoặc bị thay đổi, nhằm loại bỏ mọi nguy cơ xung đột lợi ích và bảo đảm tính vô tư, khách quan trong quá trình giám định. Quy định này không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của hoạt động tố tụng cạnh tranh.
Qua những phân tích trên, một điều rõ ràng rằng các quy định về người giám định trong tố tụng cạnh tranh có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm hoạt động giám định được tiến hành một cách khách quan, chính xác và minh bạch. Chúng không chỉ tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người giám định, mà còn thiết lập cơ chế kiểm soát, ngăn ngừa sai phạm và xung đột lợi ích. Qua đó, pháp luật góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên, duy trì niềm tin vào hệ thống tố tụng cạnh tranh và thúc đẩy môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Trân trọng./.
